Wbrew powszechnemu przekonaniu spadek to nie tylko majątek, lecz także długi jakie spadkodawca pozostawił po swojej śmierci. Powyższe oznacza, że przyjmując spadek co do zasady wstępujemy we wszystkie prawa i obowiązki spadkodawcy (art. 922 k.c.), przy czym sposób przyjęcia spadku wpływa na zakres naszej odpowiedzialności za długi spadkodawcy. I tak przyjęcie spadku wprost powoduje, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczeń, ponosząc tym samym odpowiedzialność z majątku spadkowego oraz ze swojego majątku osobistego, obecnego i przyszłego.
Ewentualne ograniczenia w tym zakresie mogą wynikać jedynie z przepisów szczególnych prawa spadkowego, jak również z rzeczowego charakteru odpowiedzialności spadkodawcy za zobowiązania (m.in. ustanowienie zastawu czy hipoteki na jego nieruchomości pomimo nieposiadania przez niego statusu dłużnika osobistego). W tym miejscu zaznaczyć należy, że do 17 października 2015 roku obowiązywała zasada, według której każdy spadkobierca nieskładający w ustawowym terminie oświadczenia co do sposobu przyjęcia lub odrzucenia spadku był uważany za przyjmującego spadek wprost. Powyższa fikcja uległa zmianie z dniem 18 października 2015 roku, kiedy to zmodyfikowano powyższą zasadę przyjmując, że brak oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia powołania do spadku jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, przy czym dotyczy to tylko spadków otwartych po 18 października 2015 roku.
Natomiast sytuacji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Reguła ta jednak zostaje wyłączona, jeżeli spadkobierca podstępnie zataił część majątku spadkowego lub zgłosił nieistniejące długi (art. 1031 § 2 zdanie drugie k.c.), jej działanie zostaje zaś ograniczone w wypadku, kiedy spadkobierca spłaca niektóre długi spadkowe, wiedząc o istnieniu innych długów spadkowych. Ustawodawca powiązał więc możliwość i zakres korzystania z dobrodziejstwa inwentarza z rzetelnością zachowania spadkobiercy. W wypadku nieuczciwych zachowań nakierowanych na zafałszowanie stanu spadku traci on ten przywilej całkowicie, natomiast w wypadku nieuprawnionego faworyzowania niektórych wierzycieli z krzywdą innych, znanych spadkobiercy, jego odpowiedzialność poszerza się na tyle, by zapewnić także pominiętym wierzycielom należyte zaspokojenie - spadkobierca ponosi wówczas odpowiedzialność za nieuwzględnione długi ponad wartość stanu czynnego spadku, do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe (art. 1032 § 2 k.c.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2014 roku, sygn.. akt I CSK 264/13, publ. LEX).
Odpowiedzialność za długi spadkowe do chwili dokonania działu spadku jest solidarna. Oznacza to, że do chwili działu spadku cały dług może być dochodzony i egzekwowany od jednego, kilku bądź wszystkich spadkobierców, według wyboru wierzyciela, a od działu spadku wierzyciel może domagać się zaspokojenia swojej wierzytelności jedynie od poszczególnych spadkobierców w wysokości odpowiadającej ich udziałowi w spadku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2013 roku, sygn.. akt II CSK 403/12, publ. LEX).
Polecamy serwis: Spadki