Wprowadzenie RNP jest możliwe dzięki przyjęciu przez Sejm ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. nowelizującej niektóre ustawy w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności. Zmiany dotknęły m.in. Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czy też ustawę o finansach publicznych. Przepisy wprowadzające RNP zostały zamieszczone w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej u.p.e.a.), w dziale I, rozdziale 1a.
Dane zamieszczone w RNP
RNP ma być prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który będzie jednocześnie administratorem danych zamieszczonych w rejestrze. Do RNP mają trafić dane osób, które są dłużne wobec urzędu skarbowego lub jednostki samorządu terytorialnego kwotę, która wynosi co najmniej 5 tys. zł (wraz z odsetkami).
Do rejestru mogą trafić tylko dłużnicy, których zaległość wobec fiskusa została prawomocnie stwierdzona wyrokiem sądowym. W RNP nie znajdzie się więc dłużnik, który toczy ,,batalię’’ z organem administracji publicznej, przed sądem administracyjnym, na skutek wniesienia do niego skargi.
Podstawą zadłużenia może być:
- dokument, o którym mowa w art. 3a § 1 u.p.e.a.;
- decyzja, postanowienie lub inne orzeczenie, które jest ostateczne;
- prawomocny wyrok, postanowienie lub mandat karny wydany na podstawie przepisów Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu karnego;
- mandat karny wydany w postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
- przepis prawa - bezpośrednio.
Do rejestru mogą trafić dane dłużnika, którym może być osoba fizyczna (także osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą), osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, a także nierezydent będący osobą fizyczną, osobą fizyczną prowadzącą działalność, nierezydent będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną nie będącą osobą prawną. W RNP podaje się następujące dane:
- osoby fizyczne – imię i nazwisko, PESEL lub data urodzenia, jeżeli PESEL nie został nadany;
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą –imię i nazwisko, nazwa działalności (firma), PESEL, NIP lub REGON;
- osoby prawne i jednostki organizacyjne nie będące osobą prawną – firma lub nazwa, NIP lub REGON;
- nierezydenci będący osobami fizycznymi – imię i nazwisko, NIP lub kraj wydania i numer paszportu lub numer identyfikacyjny nadany w innym kraju, w szczególności numer podatkowy lub numer ubezpieczeniowy, jeżeli nierezydent nie posiada identyfikatora podatkowego, albo data urodzenia jeżeli nie ma NIP, paszportu lub numeru identyfikacyjnego;
- nierezydenci będący osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą - imię i nazwisko, firmę lub nazwę, NIP albo kraj wydania i numer paszportu lub numer identyfikacyjny nadany w innym kraju, datę urodzenia albo adres miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, w tym adres głównego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli nierezydent nie posiada NIP, paszportu lub numeru identyfikacyjnego nadanego w innym kraju;
- nierezydenci będący osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi - firmę lub nazwę, NIP albo numer identyfikacyjny nadany w innym kraju, w szczególności numer podatkowy, jeżeli nierezydent nie posiada numeru identyfikatora podatkowego, adres siedziby, jeżeli nierezydent nie posiada NIP lub numeru identyfikacyjnego nadanego w innym kraju;
W RNP zamieszcza się także, oznaczenia wierzyciela, wysokość długu wraz z odsetkami oraz informacje z art. 18f § 1 i 2 u.p.e.a.
W rejestrze ujęte zostaną także dane dotyczące m.in. odroczenia płatności lub jej rozłożenia na raty, wszczęcia postępowania upadłościowego, restrukturyzacyjnego, czy też wstrzymania wykonania decyzji o egzekucji.
Zawiadomienie o zagrożeniu wpisu
Zanim dłużnik zostanie wpisany do RNP, powinien on zostać ostrzeżony przez wierzyciela o takiej możliwości. Wierzyciel powinien wysłać dłużnikowi ostrzeżenie, co może zrobić wraz z upomnieniem. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia doręczenia ostrzeżenia dłużnikowi nie spłaci on długu, wierzyciel może dokonać wpisu do rejestru.
Zgoda zobowiązanego
Do danych zawartych w RNP dostęp mają mieć zarówno zainteresowani, jak i sami dłużnicy. Aby jednak osoba zainteresowana mogła otrzymać dostęp do zawartych w rejestrze danych na temat dłużnika, musi posiadać jego pisemne upoważnienie. Upoważnienie zobowiązanego jest ważne maksymalnie przez 60 dni od dnia jego wystawienia.
Przykładowo, jeżeli kontrahent na prośbę drugiej strony o udzielenie omawianego upoważnienia odpowie odmownie, może to świadczyć o tym, że ma coś do ukrycia. W takim wypadku należy zachować szczególną ostrożność. Rozwiązanie to jednak nie pozwoli na sprawdzenie potencjalnego kontrahenta przed nawiązaniem z nim kontaktu.
Sprzeciw od wpisu do RNP
Dłużnik może bronić się przed wpisem do RNP poprzez wniesienie sprzeciwu do wierzyciela. Sprzeciw może dotyczyć samego zagrożenia wpisania do rejestru lub wprowadzenia do niego danych. Prawo do wniesienia sprzeciwu dłużnik ma od dnia doręczenia ostrzeżenia o wpisie, do momentu wpisu danych do RNP.
Sprzeciw od wpisu do RNP można złożyć tylko gdy kwestionuje się istnienie lub wysokość należności pieniężnej lub odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie.
Samo wniesienie sprzeciwu nie wstrzymuje wpisu do RNP ani ewentualnej egzekucji należności. Jeżeli wierzyciel uwzględni sprzeciw dłużnika to albo nie dokonuje wpisu, albo dokonuje wykreślenia z rejestru danych.
Wierzyciel może nie uwzględnić sprzeciwu zobowiązanego. W takim wypadku wydaje postanowienie o odmowie uwzględnienia sprzeciwu. Dłużnikowi przysługuje możliwość złożenia zażalenia na takie postanowienie wierzyciela. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem wierzyciela. Z kolei od rozstrzygnięcia organu odwoławczego przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz. U. z 2017 r. poz. 1201)
Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz.U. z 2017 r. poz. 933)