W dniu 13 lutego 2025 r. na wokandzie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) znalazła się nie tylko polska sprawa kredytu konsumenckiego, C-472/23, ale w tym samym dniu zostało również wydane rozstrzygnięcie w sprawie C-337/23 z wniosku prejudycjalnego sądu bułgarskiego, którego przedmiotem także były kwestie dotyczące kredytu konsumenckiego, a tym samym dotyczyły wykładni Dyrektywy 2008/48/WE.
Pytania do TSUE
W ramach pytań od ósmego do dziesiątego przedstawiono poniższe zagadnienia:
8) Czy art. 3 lit. g) [dyrektywy 2008/48] w związku z art. 5 [dyrektywy 93/13] należy interpretować w ten sposób, że przy określonym w umowie o kredyt zobowiązaniu do zawarcia umowy poręczenia powiązanej z umową o kredyt, co jest związane z podwyższeniem całkowitej kwoty zobowiązania z tytułu kredytu, [RRSO] kredytu powinna być również obliczana zgodnie z podwyższonymi ratami z tytułu wynagrodzenia poręczyciela? Czy ma przy tym znaczenie kwestia, kto wybrał poręczyciela i czy poręczyciel jest powiązany z pierwotnym wierzycielem?
9) Czy art. 10 ust. 2 lit. g) [dyrektywy 2008/48] należy interpretować w ten sposób, że nieprawidłowe wskazanie [RRSO] w umowie o kredyt zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem (kredytobiorcą) należy uznać za brak wskazania [RRSO] w umowie o kredyt, a sąd krajowy powinien wyciągnąć konsekwencje przewidziane w prawie krajowym na wypadek niewskazania [RRSO] w umowie o kredyt konsumencki? Czy należy przyjąć, że konsekwencje te bezwzględnie wiążą również poręczyciela, który dokonał zapłaty, w jego stosunkach z konsumentem?
10) Czy art. 23 zdanie drugie [dyrektywy 2008/48] należy interpretować w ten sposób, że przewidziana przez ustawodawcę krajowego sankcja nieważności umowy o kredyt konsumencki, w ramach której zwrotowi podlega wyłącznie pożyczona kwota główna, jest proporcjonalna w przypadkach, w których w umowie o kredyt konsumencki nie zawarto dokładnego wskazania [RRSO], nie określając jej w odniesieniu do profesjonalnego poręczyciela wybranego przez wierzyciela (pomimo że wysokość takiego oprocentowania została wskazana w treści umowy o kredyt)?
Czego dotyczyła sprawa
Podstawą skierowania powyższych pytań prejudycjalnych była konstrukcja umowy pożyczki, która zakładała, iż konsument zobowiązany jest uzyskać zabezpieczenie umowy kredytowej w postaci poręczenia. Spośród trzech hipotetycznych możliwości uzyskania poręczenia zobowiązania z umowy kredytowej jedynie ostatnia z opcji poręczenia polegająca na udzieleniu poręczenia przez podmiot zaakceptowany przez kredytodawcę za wynagrodzeniem dla tego podmiotu była rzeczywiście dostępna dla konsumenta, biorąc pod uwagę restrykcyjny tryb i brak ekonomicznej zasadności dwóch pozostałych możliwości uzyskania poręczenia. Koszt tego poręczenia był doliczany do raty kredytu i płatny do kredytodawcy.
Z uwagi, iż bułgarskie prawo przewiduje ograniczenie dopuszczalnej wysokości RRSO, kredytodawca nie ujął kosztu poręczenia w całkowitym koszcie kredytu, jak również RRSO.
Stanowisko TSUE i znaczenie wyroku
Udzielając odpowiedzi na powyższe pytania prejudycjalne TSUE wskazał, że koszty związane z umową poręczenia, do zawarcia której zobowiązuje konsumenta warunek zawartej przez niego umowy o kredyt, skutkujące zwiększeniem całkowitej kwoty długu, wchodzą w zakres pojęcia „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta”, a w konsekwencji w zakres pojęcia „rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania”.
Przedmiotowe oznacza, że kredytodawca zobowiązany był ująć koszty poręczenia w ramach RRSO i całkowitego kosztu kredytu, co oczywiście skutkowało wzrostem RRSO i to w przypadku jednej z umów będących podstawą pytania prejudycjalnego z poziomu 30% do 120% jak również wzrostem wartości całkowitego kosztu kredytu.
W zakresie odpowiedzi na pytanie dotyczące dolegliwości sankcji, Trybunał po raz kolejny potwierdził, iż sankcja polegająca na uznaniu umowy za nieoprocentowaną i nieobciążoną opłatami, w przypadku braku wskazania prawidłowej rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania jest sankcją spełniającą wymagania art. 23 Dyrektywy 2008/48/WE.