Może się Pani domagać zwrotu pieniędzy w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia. Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia służą przywróceniu równowagi majątkowej między osobą, której majątek został uszczuplony a osobą która wzbogaciła się niesłusznie w skutek dokonanej czynności prawnej.
Bezpodstawne wzbogacenie to uzyskanie kosztem innej osoby korzyści majątkowej bez należytego usprawiedliwienia prawnego. Jest to odrębne źródło zobowiązania, które rodzi obowiązek zwrotu nienależnego przysporzenia.
Przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia
Aby móc skorzystać z instytucji bezpodstawnego wzbogacenia, muszą być spełnione łącznie trzy przesłanki:
- przesunięcie majątkowe- przejście jakiejś korzyści z majątku jednej osoby do majątku drugiej osoby (w wyniku tego zdarzenia po jednej stronie następuje wzbogacenie a po drugiej zubożenie);
- związek/zależność między wzbogaceniem a zubożeniem;
- wzbogacenie następuje bez podstawy prawnej- u jego podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna;
- korzyść musi mieć wartość majątkową;
Opisana przez Panią sytuacja może być zatem zakwalifikowana jako bezpodstawne wzbogacenie. W wyniku omyłkowego przelewu, doszło do nieuzasadnionego powiększenia majątku drugiej osoby o 200 zł. Do spełnienia zobowiązania z tytułu umowy pożyczki wystarczył bowiem zwrot kwoty 300 zł.
Źródła bezpodstawnego wzbogacenia
Do źródeł bezpodstawnego wzbogacenia możemy zaliczyć:
- działanie wzbogaconego
- działanie tego, czyim kosztem wzbogaca się ktoś drugi ( opisany przez Panią przypadek)
- działanie osoby trzeciej
- zdarzenia, nie mających charakteru działań ludzkich- siły przyrody
Roszczenie o zwrot z tytułu bezpodstawnego wzbogacenie jest ograniczone do aktualnego przedmiotu wzbogacenia w chwili żądania zwrotu. Wynika to z art. 409: obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Zatem osoba, która wydała pieniądze może się bronić zarzutem, iż nie zdawała sobie sprawy, że wpłynęły one na jej konto z nienależnego źródła.
Cześć druga cytowanego artykułu wprowadza jednak pewien mechanizm chroniący interes osoby zubożonej. Jeżeli osoba wzbogacona zdawała sobie sprawę, iż korzyść jest jej nienależna, a mimo to wyzbyła się jej, jest obowiązana do jej zwrotu. Kluczowym dla stwierdzenia bezpodstawnego wzbogacenia nie jest stan wiedzy otrzymującego, a istnienie obiektywnych przesłanek dających mu prawo do owego wzbogacenia-należy brać tutaj pod uwagę konkretne okoliczności, w których fakt wzbogacenia i wyzbycia korzyści miał miejsce.
W opisywanej przez Panią sytuacji duże znaczenie będzie więc miała wysokość błędnie przelanej kwoty oraz czas, w jakim błąd dostrzeżono i poinformowano o tym bezpodstawnie wzbogaconego.
Warto jeszcze wspomnieć o art.407, zgodnie z którym jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.
Podstawa prawna: art. 405-411 kodeksu cywilnego