W wielu umowach zawieranych przez nas w życiu codziennym są postanowienia przewidujące dla nas lub drugiej strony możliwość odstąpienia od niej tj. rozwiązania umowy przed końcem jej obowiązywania. Rzadko jednak umowy takie jednocześnie rozstrzygają problem skutków takiego odstąpienia, co może wiązać się z daleko idącymi konsekwencjami, z których zwykle nie zdajemy sobie sprawy. Wielu klientów naszej kancelarii ma problem właśnie z tymi konsekwencjami związanymi z odstąpieniem do umowy.
POBIERZ WZÓR: Oświadczenie o odstąpieniu od umowy
Dla jasności wywodu, posłużmy się przykładem umowy o remont mieszkania. Załóżmy, że zastrzegliśmy sobie w sposób ważny i skuteczny prawo do odstąpienia od niej, jeżeli nasz wykonawca opóźnia się z wykonanie kolejnego etapu remontu ponad przyjętą ilość dni i z tego prawa skorzystaliśmy. Załóżmy też, że za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu umowy, wykonawca miał nam zapłacić jakąś karę umowną.
Zobacz: Czy w umowie przedwstępnej można zastrzec karę umowną?
Zwrot świadczeń
Odstąpienie od umowy unicestwia ją od początku tj. umowa nie tylko się rozwiązuje, ale należy traktować ją jakby nigdy nie była zawarta. Takie skutki z odstąpieniem od umowy wiąże kodeks cywilny.
Konsekwencją tego jest konieczność zwrotu przez strony tego, co sobie wzajemnie świadczyły. W naszym przykładzie, wykonawca powinien nam oddać zapłacone mu tytułem wynagrodzenia pieniądze, ale my musimy zwrócić mu zamontowane przez niego w naszym mieszkaniu np. meble czy drzwi. Natomiast za prace wykonane, ale których zwrócić fizycznie nie można, np. malowanie, położenie paneli, musimy wykonawcy zapłacić odpowiednie wynagrodzenie.
Przy odstąpieniu od umowy strony zobowiązane są do wzajemnego zwrotu świadczeń. Za świadczenia, których zwrócić nie sposób należy zapłacić odpowiednie wynagrodzenie.
Zobacz: Gdy mechanik żąda większego wynagrodzenia?
Ani kary umownej, ani gwarancji
Jeżeli zatem byliśmy z wykonawcą umówieni na ryczałt, oznaczać to może spór, jakie wynagrodzenie wykonawcy za te prace się należy. Jeżeli wykonawca zgodnie z umową udzielał nam na wykonane prace gwarancji, to te postanowienia również przestają obowiązywać i tę gwarancję tracimy. Ponieważ umowy nigdy nie było, zatem nie należą się nam też kary umowne za opóźnienia wykonawcy w jej wykonaniu.
Jak więc widać, konsekwencje jakie kodeks cywilny wiąże z odstąpieniem od umowy, nie zawsze mogą być tymi, jakie chcieliśmy uzyskać, składając oświadczenie o odstąpieniu.
By ich uniknąć, do postanowienia umownego, w którym zastrzegamy sobie uprawnienie do odstąpienia od umowy, musimy wpisać zastrzeżenie, że skutki odstąpienia mają nastąpić na przyszłość i nie dotycząc takich instytucji jak kary umowne, gwarancje, prawo żądania odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy czy innych istotnych dla nas spraw.
Odstąpienie od umowy oznacza, że przestają obowiązywać postanowienia dotyczące kary umownej, czy gwarancji. W umowie można jednak zastrzec, że skutki te nie nastąpią w przypadku odstąpienia.
Bardzo proste, niestety jak wskazuje praktyka pracy naszej kancelarii, większość z nas nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji odstąpienia, a tym samym nie wpisuje w umowy żadnych postanowień, które mogą nas przed nimi ochronić.
Zobacz serwis: Umowy
Treść umowy
Tymczasem taki dodatkowy zapis sprawia, że w naszym przykładzie, możemy zatrzymać zamontowane meble i drzwi, mamy na wykonane prace gwarancję wykonawcy i ciągle prawo do żądania od niego zapłaty kary umownej za opóźnienie w wykonaniu umowy.
Często z odstąpieniem do umowy wiąże się zastrzeżenie sobie kary umownej od drugiej strony na tą okoliczność. Przyjmuje się, że taka kara umowna będzie nam należna, nawet jeżeli nie wpiszemy do umowy postanowienia, że skutki odstąpienia mają nastąpić na przyszłość. Poglądy prawników i sądów w tym przedmiocie ciągle jednak są zmienne, zatem zawsze warto pamiętać by w umowie dokładnie określić, jakie mają być skutki odstąpienia od niej tj. czy mają ono unicestwiać umowę całkowicie ze skutkiem w przeszłość czy tylko ze skutkiem na przyszłość przy zachowaniu naszego prawa do kar umownych, odszkodowań, zabezpieczeń, gwarancji itd.
Jeżeli dopilnujemy precyzyjności postanowień naszej umowy w tym przedmiocie, w przypadku konieczności skorzystania z prawa odstąpienia, nie zaskoczą nas jego skutki.
Zobacz: Odstąpienie od umowy