Dowody to inaczej określone informacje zgłaszane przez stronę postępowania, a nośnik danych informacji to środek dowodowy. W postępowaniu cywilnym udowodnieniu nie podlegają fakty powszechnie znane, a więc takie, które są znane sądowi z urzędu (np. fakty historyczne) bądź takie, co do których strona nie wypowiedziała się w trakcie procesu a sąd uznał je za przyznane.
Ocena dowodów przez sąd
Sąd kieruje się zasadą legalnej i swobodnej oceny dowodów. Legalna ocena oznacza, że sąd związany jest pewnymi regułami przyznającymi danemu dowodowi określoną moc. Swobodna ocena dowodów polega na tym, że sąd samodzielnie podejmuje decyzje, co do uznania dowodów za wiarygodne. Ponadto sędzia nie jest skrępowany przepisami ustawy w tym zakresie. Jednakże granice w zakresie swobody przy ocenianiu dowodu określone są przez tzw. trzy czynniki. Wiążą one sąd pod względem logicznym przez wyprowadzenie wniosków z całego materiału dowodowego, ustawowym przez rozważenie całego materiału dowodowego pod względem istnienia istotnych faktów dla sprawy oraz pod względem ideologicznym związanym z indywidualną wiedzą sędziego.
Katalog dowodów
W kodeksie postępowania cywilnego znajduje się otwarty katalog dowodów, do których strona może się odwołać. Są to: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłego, oględziny, przesłuchania stron i inne środki dowodowe jak np. fotografie. Często zdarza się, że nadrzędne znaczenie dla przebiegu postępowania dowodowego mają dokumenty. Ciężar dowodu spoczywa natomiast na stronie, która poprzez przedstawienie danych faktów jako dowód chce przekonać sąd do swoich racji.
Dokumenty
W postępowaniu cywilnym wyróżnia się dwa rodzaje dokumentów, określone jako urzędowe i prywatne. Pierwsze z nich są sporządzane przez organ państwowy natomiast drugie składają się na dowód, który stanowi, iż osoba podpisująca go zgodziła się z treścią zawartego w nim oświadczenia. Jednakże dokument niekompletny lub dowód z zeznań świadków innej treści niż w dokumencie jest zakazany. Sąd ocenia, czy dokument uszkodzony może być dopuszczony jako dowód w sprawie oraz może powołać biegłego tłumacza w przypadku, gdy dokument jest sporządzony w innym języku.
Zobacz: Dowód z dokumentu w postępowaniu cywilnym
Zeznania świadków
Dowód z zeznań świadków jest najbardziej powszechny w toku postępowania cywilnego. Jednakże ten rodzaj dowodu nie jest tak pewny jak dowód z dokumentu, ponieważ pewne fakty mogą ulegać zatarciu i nie są precyzyjne. Strona powołująca się na zeznania świadków jest zobowiązana do oznaczenia faktów, które poprzez ten dowód mają zostać stwierdzone. Każda osoba wezwana na rozprawę w charakterze świadka zobowiązana jest do stawiennictwa na rozprawie. Sąd może nałożyć na świadka karę grzywny, pozbawienia wolności bądź zażądać przymusowego doprowadzenia go do sądu. W przypadku sprzeczności zeznań świadków sąd może ich skonfrontować.
Zobacz: Czy świadek może odmówić zeznać w procesie cywilnym?
Opinia biegłego i oględziny
Dowód przeprowadzony z opinii biegłego, czyli tzw. ekspertyzy jest potrzebny w sytuacji, gdy wiadomości z określonej dziedziny wiedzy są konieczne do rozstrzygnięcia sprawy. Biegły nie jest upoważniony do oceny faktów czy dowodów jedynie sporządza precyzyjną opinię dotyczącą okoliczności wskazanych w sprawie. Tak samo jak inne dowody opinia biegłego podlega swobodnej ocenie sądu. W przypadku sprzeczności opinii sąd może skonfrontować biegłych tak samo jak w przypadku świadków. Dowód z oględzin przeprowadzany jest zazwyczaj wraz z biegłym bezpośrednio na osobie, rzeczy, w pomieszczeniu czy na miejscu zdarzenia.
Przesłuchanie stron
Ten rodzaj dowodu ma charakter posiłkowy i jest dopuszczony przez sąd celem wyjaśnienia dopiero w przypadku, gdy po wyczerpaniu wszystkich środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 299 kodeksu postępowania cywilnego). Co do zasady sąd ma obowiązek przesłuchania obu stron procesu, ponieważ przesłuchanie jednej może stanowić swego rodzaju uchybienie, chyba że przeszkoda w przesłuchaniu obu stron ma charakter faktyczny bądź prawny.
Inne środki dowodowe
Do katalogu tych dowodów można zaliczyć wyniki badania krwi, filmy, fotografie, płyty oraz inne nośniki utrwalające obrazy lub dźwięki. Sąd określa sposób przeprowadzenia takiego dowodu zgodnie z jego przeznaczeniem i charakterem.
Zobacz: Dowody przed sądem-poradnik