W dniu 23 maja 2012 r. Sąd Najwyższy podjął istotną uchwałę, zgodnie z którą wniesienie przez stronę postępowania środka odwoławczego drogą elektroniczną jest dopuszczalne tylko w takich przypadkach, w których przewiduje to przepis szczególny. Z przedmiotowej uchwały wynika również, że jeżeli strona prześle drogą elektroniczną środek odwoławczy, a następnie usunie brak formalny w postaci braku podpisu, wówczas za datę wniesienia tego środka do sądu należy uznać datę dokonania wydruku (sygn. akt III CZP 9/12).
Wnoszenie pism drogą elektroniczną
Wskazana uchwała dotyczy głównie praktycznej kwestii, jaką jest dopuszczalność wnoszenia do sądu środka odwoławczego za pośrednictwem zwykłej poczty elektronicznej w postępowaniu cywilnym. Kwestia ta ma istotne znaczenie dla wszystkich obywateli mających do czynienia z wymiarem sprawiedliwości. Posługiwanie się pocztą elektroniczną jest dziś bowiem powszechnym sposobem komunikowania się, zarówno w sytuacjach prywatnych, zawodowych, jak również coraz częściej przy czynnościach urzędowych. Osoba będąca stroną postępowania cywilnego (zwłaszcza taka, która nie korzysta z pomocy profesjonalnego pełnomocnika) może więc być przeświadczona, iż wniesienie pisma do sądu pocztą elektroniczną będzie w pełni skuteczne.
W uchwale Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w postępowaniu cywilnym wnoszenie pism drogą elektroniczną jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy przepis szczególny pozwala na wnoszenie pism za pomocą systemu teleinformatycznego. Na dzień dzisiejszy taka możliwość istnieje np. w specjalnym, tzw. elektronicznym postępowaniu upominawczym. Natomiast w przypadku braku przepisów szczególnych, wyraźnie przewidujących wnoszenie pism w formie elektronicznej, wysłanie pisma procesowego do sądu zwykłą pocztą elektroniczną nie stanowi skutecznego złożenia pisma procesowego.
Zobacz serwis: W sądzie
Tradycyjne rozumienie pojęcia „pismo”
Sąd Najwyższy powyższe stanowisko oparł na tradycyjnym rozumieniu pojęcia „pismo”. Zdaniem Sądu Najwyższego, za pismo zasadniczo można uznać arkusz papieru zapisany znakami graficznymi (w określonym, powszechnym systemie alfabetycznym). W sytuacji zatem, gdy nie ma szczególnego przepisu pozwalającego złożyć pismo w formie elektronicznej, złożenie pisma w takiej postaci (tzn. w postaci informatycznego zapisu danych) nie stanowi skutecznego wniesienia pisma do sądu.
Wydrukowanie pisma w sądzie
Jednocześnie jednak, Sąd Najwyższy zauważył, że niedopuszczalne pismo wysłane drogą elektroniczną może być uznane za pismo procesowe w rozumieniu tradycyjnym, jeśli zostanie wydrukowane w sądzie. Z chwilą wydruku pismo wysłane elektronicznie przybierze bowiem postać tradycyjnego pisma (w rozumieniu, jakie przedstawił Sąd Najwyższy).
Data wpływu pisma do sądu
W tym kontekście Sąd Najwyższy rozważał problem, jaką datę należy uznać za datę wpływu pisma do sądu w sytuacji, gdy strona wyśle (zasadniczo niedopuszczalne) pismo drogą elektroniczną a następnie zostanie ono wydrukowane w sądzie i potraktowane jako tradycyjne pismo.
Sąd Najwyższy uznał, że datą wpływu tego rodzaju pisma nie może być data jego wysłania drogą elektroniczną, ani data wpływu danych do komputera sądu obsługującego pocztę elektroniczną. Wykluczając taką wykładnię Sąd Najwyższy wskazał na brak odpowiednich przepisów regulujących odbieranie poczty elektronicznej w sądach, oraz na brak autoryzowanych urządzeń oraz oprogramowania gwarantującego rzetelność m.in. zapisu daty nadania i obioru poczty elektronicznej. W związku z powyższym, za najwcześniejszą datę, w której pismo procesowe może być w omawianej sytuacji uznane za wniesione do sądu, Sąd Najwyższy uznał datę jego wydrukowania w sądzie.
Należy zatem zauważyć, że wykładnia Sądu Najwyższego powoduje, iż strona która wniesie środek odwoławczy (np. zażalenie, apelację) drogą zwykłej poczty elektronicznej, ryzykuje przekroczeniem terminu na wniesienie tego środka. Obecnie nie ma bowiem żadnych powszechnie obowiązujących przepisów, które nakładałyby na urzędników sądowych obowiązek odbierania i drukowania korespondencji wpływającej pocztą elektroniczną w określonym czasie. Pomimo zatem, że pismo zostanie wysłane pocztą elektroniczną przed upływem terminu na jego wniesienie, może ono zostać wydrukowane w sądzie już po upływie tego terminu i będzie wówczas uważane za wniesione dopiero z chwilą wydruku
(a zatem z przekroczeniem terminu).
Zobacz serwis: E-sąd
Brak podpisu na piśmie wniesionym drogą elektroniczną
Istotne jest także, że Sąd Najwyższy zauważył, iż wydruk pisma wysłanego zwykłą pocztą elektroniczną, potraktowany następnie jako tradycyjne pismo, nie zawiera podpisu. Brak ten powinien więc być zdaniem Sądu Najwyższego uzupełniony w trybie wezwania do usunięcia braków formalnych. Co więcej, Sąd Najwyższy uznał, że nawet jeśli pismo wniesione zwykłą pocztą elektroniczną jest opatrzone podpisem elektronicznym, to podpis taki nie może być uznany za równoważny z własnoręcznym podpisem. Sąd Najwyższy doszedł bowiem do wniosku, że przepisy o podpisie elektronicznym nie mają zastosowania do postępowania cywilnego.
Podsumowanie
Podsumowując, zgodnie z powyższą uchwałą, wniesienie środka odwoławczego drogą elektroniczną jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. W przypadku braku przepisu szczególnego, wniesienie środka odwoławczego drogą elektroniczną (np. zwykłą pocztą elektroniczną) jest co do zasady nieskuteczne. Wyjątkowo wniesienie środka odwoławczego tą drogą może odnieść skutek, jeżeli zostanie on wydrukowany przez sąd w odpowiednim terminie. Warto jednak zwrócić uwagę, że w chwili obecnej brak jest przepisów, które obligowałyby sąd do wydrukowania w określonym terminie środka odwoławczego przesłanego drogą elektroniczną. Dodatkowo, wydruk pisma wysłanego pocztą elektroniczną, potraktowany jako tradycyjne pismo i tak podlega następnie uzupełnieniu o własnoręczny podpis strony (na wezwanie sądu).