Osoba prawna
Warto na wstępie przypomnieć, że osoby prawne są jednostkami organizacyjnymi wyposażonymi w osobowość prawną, które mogą być podmiotem stosunków cywilnoprawnych i dokonywać we własnym imieniu czynności prawnych (np. zawierać umowy). Należy jednak dodać, że osoby prawne działają przez swoje organy w sposób przewidziany przez przepisy prawa, statut bądź umowę spółki.
Konieczność ustanowienia kuratora
Konieczność ustanowienia kuratora dla osoby prawnej może pojawić się w trzech przypadkach. Pierwszym z nich, którego dotyczy omawiana nowelizacja, jest sytuacja, gdy osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z powodu braku powołanych do tego organów (art. 42 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16, poz. 93, dalej „k.c.”). W tym przypadku sąd ustanawia dla tej osoby prawnej kuratora, którego zadaniem jest niezwłoczne powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby podjęcie czynności zmierzających do jej likwidacji.
Zobacz także: Ustanowienie kuratora w sprawie spadkowej
Drugim przypadkiem, w którym może być ustanowiony kurator dla osoby prawnej jest konieczność podjęcia w postępowaniu cywilnym czynności procesowych niecierpiących zwłoki. W takim przypadku sąd, w którym sprawa się toczy lub sąd, który jest właściwy do wniesienia pozwu, ustanowi kuratora dla osoby prawnej, która nie ma organu powołanego do jej reprezentowania (art. 69 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 43, poz.296, dalej „k.p.c.”).
Trzeci, a zarazem ostatni przypadek ustanowienia kuratora dla osoby prawnej przewiduje art. 26 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186, z późn. zm., dalej „ustawa o KRS”), zgodnie z którym sąd rejestrowy, tj. wydział gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego sądu rejonowego, może ustanowić kuratora dla osoby prawnej, jeżeli pomimo stosowania grzywien osoba prawna wpisana do rejestru przedsiębiorców nie wykonuje obowiązków rejestrowych, o których mowa w art. 24 ust. 1 ustawy o KRS.
Dotychczasowa właściwość sądu opiekuńczego
Warto przypomnieć na wstępie, że dotychczasowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 603) przewidywały, że kuratora dla osoby prawnej ustanawia sąd opiekuńczy, tj. wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego, w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę. Chodzi tu o kuratora dla osoby prawnej ustanawianego na podstawie przepisów k.c., co należy odróżnić od ustanowienia kuratora na podstawie przepisów k.p.c., którego ustanawia sąd właściwy do rozpatrzenia danej sprawy oraz art. 26 ustawy o KRS, którego ustanawia sąd rejestrowy. Był to paradoks w procedurze cywilnej, który słusznie postanowiono zlikwidować omawianą nowelizacją.
Zobacz serwis: Postępowanie sądowe
Ustanowienie właściwości sądu rejestrowego
Nowelizacja przewiduje, że właściwy dla ustanowienia kuratora dla osoby prawnej będzie sąd rejestrowy, w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę. Ponadto, przepisy przewidują, że sąd takie postępowanie będzie mógł wszcząć z urzędu, a postanowienia będą skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą jego wydania.
Podsumowanie
Podsumowując, nowelizację należy ocenić pozytywnie, gdyż jest ona uzasadniona i jak najbardziej konieczna. Warto również podkreślić, że dotychczasowa właściwość sądu opiekuńczego w takich sprawach budziła znaczne wątpliwości, a nowelizacja doprowadzi do ostatecznego ich rozwiania.
W kolejnym memorandum przedstawimy Państwu zmiany wprowadzone nowelizacją w zakresie ustanawiania profesjonalnego pełnomocnika z urzędu.