W procesie formułowania naczelnych zasad prawa karnego wykonawczego wielkie znaczenie miała w szczególności nauka prawa karnego wykonawczego, prawa karnego materialnego i prawa karnego procesowego, a także kryminologii i nauk pokrewnych. Polski ustawodawca w tym zakresie czerpał także z bogatego dorobku Prawa Międzynarodowego dotyczącego Praw Człowieka.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Usytuowanie naczelnych zasad prawa karnego wykonawczego w kodeksie karnym wykonawczym
Naczelne zasady prawa karnego wykonawczego wyartykułowane zostały w Kodeksie karnym wykonawczym, niestety we wspomnianym akcie brak jest systematyki wszystkich obowiązujących zasad prawa karnego wykonawczego. W konsekwencji naczelne zasady prawa karnego wykonawczego zostały umieszczone w różnych częściach Kodeksu karnego wykonawczego. Niektóre z nich są ujęte wprost w przepisach części ogólnej, inne natomiast wynikają pośrednio z szeregu przepisów, także części szczególnej, wojskowej czy końcowej Kodeksu.
Poszczególne zasady prawa karnego wykonawczego
Zbigniew Hołda stwierdził, że na podstawie przepisów Kodeksu karnego wykonawczego można, mówić o następujących zasadach prawa karnego wykonawczego (Komentarz do ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.97.90.557), [w:] Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, LEX):
1) poszanowania godności ludzkiej skazanego (art. 4 § 1 k.k.w.);
2) ustawowego ograniczania korzystania z praw i wolności jednostki (art. 4 § 2 k.k.w.);
3) podmiotowego traktowania skazanego (art. 5 § 1 k.k.w.);
4) prawa do obrony materialnej i formalnej (art. 6 i art. 8 k.k.w.);
5) sądowej kontroli pozasądowych organów postępowania wykonawczego (art. 7 i art. 32 i n. k.k.w.);
6) udziału społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń oraz pomocy w społecznej readaptacji skazanych (art. 38 i n. k.k.w.);
7) ochrony społeczeństwa przed przestępczością (art. 73 § 1 k.k.w., oraz w odniesieniu do innych niż kara pozbawienia wolności kar i środków, szereg innych przepisów);
8) podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń (art. 11, art. 15 i szereg in. k.k.w.);
9) elastycznej modyfikacji kar i innych środków penalnych w postępowaniu wykonawczym (art. 24 k.k.w. i szereg in. przepisów);
10) indywidualizacji (art. 67 § 2 k.k.w., a w odniesieniu do innych niż kara pozbawienia wolności kar i środków, szereg in. przepisów);
11) resocjalizacji (art. 53, art. 67, a także art. 173 k.k.w. i szereg in.).
Zobacz również serwis: Prawo karne