Godność osobista
Godność osobista stanowi jedno z przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Jako dobro osobiste podlega ochronie prawnej, m. in: na gruncie art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego rozumiana jest jako własne, wewnętrzne przekonanie danego człowieka o jego etycznym i moralnym nieposzlakowaniu oraz oczekiwanie czci wobec siebie rozumianej jako pozytywne nastawienia innych osób wobec niego ze względu na społeczne i osobiste wartości, które reprezentuje (wyrok SN z 21 marca 2007 r., I CSK 292/06).
Stanowisko TK
Do godności osobistej odniósł się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 lutego 2014 roku (K 22/10). Przedmiot oceny TK stanowił art. 115 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557). Wskazany przepis reguluje prawo do opieki medycznej, świadczeń medycznych oraz dostępu do leków i artykułów sanitarnych, jakie przysługuje osobom skazanym. Wyrok dotyczył głównie p.7, który brzmi: „Skazanemu odbywającemu karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego świadczenia zdrowotne są udzielane w obecności funkcjonariusza niewykonującego zawodu medycznego.” Zdaniem TK obligatoryjna obecność funkcjonariusza w czasie badanie lekarskiego skazanego jest niezgodna z art. 47 Konstytucji. Narusza bowiem jego godność.
TK stwierdził, że osoby wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności to grupa bardzo zróżnicowana. Nie każda z nich stanowi zagrożenie dla personelu medycznego pracującego w zakładzie więziennym. Obecnie obowiązujący przepis traktuje wszystkich skazanych w ten sam sposób. Sędziowie podkreślili konieczność ochrony godności i prywatności skazanych poprzez wprowadzenie jasnych uregulowań prawnych.
Zobacz również: Warunki odbywania kary pozbawienia wolności przez kobiety
Skarga RPO
Wskazany przepis zaskarżyła w 2010 r. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) Irena Lipowicz. Zdaniem RPO obligatoryjna obecność funkcjonariusza nienależącego do personelu medycznego w trakcie badania lekarskiego stanowi nadmierną ingerencję w prawo do prywatności. Nie zapewnia należytego poszanowania godności i intymności.
Konsekwencje wyroku TK
Konsekwencją wyroku TK jest konieczność stosownej nowelizacji ustawy. TK ocenił regulację kodeksu karnego wykonawczego jako zbyt ogólną i wymagającą zmian, które mają precyzować warunki obecności funkcjonariusza przy badaniu. Warto podzielić skazanych na kategorię wg stwarzania zagrożenia dla personelu medycznego. Sejm ma rok na jej dokonanie.
Z danych służby więziennej wynika, że w okresie od 2011 do 2013 roku doszło do ośmiu (odnotowanych) napaści na więzienny personel medyczny. Oznacza to, że obecność funkcjonariusza w trakcie badania jest często nieuzasadniona i zbędna.
Polecamy serwis: Prawo karne
Podstawa prawna:
- wyrok TK z dnia 26 lutego 2014 r., (K 22/10),
- wyrok SN z 21 marca 2007 r., (I CSK 292/06),
- art. 115 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557).