Prawo do odmowy zeznań świadka

Roland Szymczykiewicz
Adwokat
rozwiń więcej
Prawo odmowy zeznań przysługuje osobie związanej tajemnicą państwową lub zawodową oraz osobie najbliższej.
Prawo do odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytanie przysługuje świadkowi wówczas, gdy jest zobowiązany do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej zawodowej (chyba że zostaną one przez odpowiedni podmiot zwolnione z obowiązku jej zachowania), a także osoby najbliższe dla oskarżonego.

Powód ustanowienia prawa odmowy zeznań

Uprawnienie do odmowy zeznań przez świadka (lub odmowy odpowiedzi na pytanie) zostało przez ustawodawcę przyznane w dwóch odmiennych sytuacjach:

  • kiedy chroni dobro, które jest nadrzędnej wartości nad naruszonym przez wykroczenie dobrem prawnym, w postaci tajemnicy państwowej, służbowej itd.;
  • kiedy zdecydował się chronić powiązania rodzinne (dobro rodziny), żeby żadna osoba nie była zmuszona zeznawać przeciwko członkom swojej rodziny, ani swoim bliskim  (np. aby matka nie musiała zeznawać w sprawie syna, w wypadku, gdy zeznania te pogorszyłyby jego sytuację).

Odmowa zeznań (odpowiedzi na pytanie) przez osobę najbliższą

W odniesieniu do korzystania z prawa odmowy zeznań przez osobę najbliższą przeciw osobie najbliższej należy wskazać, iż uprawnienie to dotyczy następującej grupy osób:

  • wstępnych (a zatem rodziców wobec dzieci, dziadków wobec wnuków etc.);
  • zstępnych (czyli dzieci wobec rodziców, w tym przysposobionych);
  • rodzeństwa;
  • małżonka;
  • powinowatych w tej samej linii lub tym samym stopniu;
  • osoby pozostającej we wspólnym pożyciu (a zatem konkubiny lub konkubenta).

Osoby te mogą skorzystać z tego prawa najpóźniej przed rozpoczęciem składania swoich pierwszych zeznań i nie muszą one uzasadniać swojej decyzji. Zostaną pouczone przez sąd o przysługującym im uprawnieniu.

Jeżeli wcześniej osoby te składały zeznania (w tzw. postępowaniu wyjaśniającym) z chwilą złożenia oświadczenia o odmowie składania zeznań, takie dokumenty nie mogą być dalej wykorzystywane w sprawie.

Zobacz również: Czy świadek może odmówić zeznań?

Prawo odmowy zeznań (lub odpowiedzi na pytanie) przysługuje również osobie pozostającej z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, przy czym osoba chcąca z tego uprawnienia skorzystać musi wykazać, jaki jest to stosunek i uprawdopodobnić jego istnienie.

Należy dodatkowo wskazać, że prawo odmowy zeznań dotyczy jedynie części zeznań dotyczących sprawy, nie zaś części przesłuchania dotyczącej ustalenia danych osobowych świadka (jego wieku, zawodu, stopnia pokrewieństwa do obwinionego).

Odmowa zeznań przez osoby objęte obowiązkiem zachowania tajemnicy

W odniesieniu do osób objętych prawem odmowy zeznań z uwagi na ochronę szeroko pojętej tajemnicy należy zróżnicować dwa jej rodzaje: tajemnicę państwową i tajemnicę służbową zawodową.

Z tajemnicy państwowej daną osobę zwolnić może jedynie uprawniony organ przełożony, natomiast w przypadku tajemnicy służbowej i zawodowej od obowiązku jej zachowania może zwolnić sąd.

Należy wskazać ponadto, że w zakresie zwalniania od tajemnicy służbowej zawodowej istnieją pewne wyjątki: adwokat, radca prawny, lekarz i dziennikarz nie mogą być od niej przez sąd zwolnieni w sprawie o wykroczenie.

Zobacz serwis: Postępowanie wykroczeniowe

Prawo
Nowa ulga dla posiadaczy studni, która wzbudza kontrowersje – „jak tylko ludzie dowiedzą się o tym, że procedujemy taką ustawę, to od jutra u nas będą kopali następne studnie”. Kto ostatecznie zostanie zwolniony z opłaty i będzie mógł uniknąć nawet 60 tys. zł kary?
22 gru 2025

W dniu 17 października 2025 r., do Sejmu został wniesiony poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – prawo wodne, który zakłada czasowe zwolnienie z opłaty legalizacyjnej za urządzenie wodne wykonane bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia wodnoprawnego oraz warunkowe zwolnienie z przewidzianych w ustawie kar pieniężnych. Oszacowano, że na rozwiązaniu przewidzianym w projekcie, może skorzystać nawet 40 tys. gospodarstw rolnych, jednak – nie tylko rolnicy będą mogli bezkosztowo zalegalizować swoje studnie. Ten aspekt wzbudził niemałe kontrowersje podczas posiedzenia sejmowej Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej.

Prezenty stanowią nawet do 40 proc. świątecznych wydatków większości Polaków [BADANIE]
22 gru 2025

Polacy wskazują, jaką część ich bożonarodzeniowego budżetu stanowią wydatki na prezenty. Spośród 10 wariantów odpowiedzi najczęściej wybierane są przedziały 20-30% oraz 30-40% – odpowiednio 18,5% i 18,2%. Na trzecim miejscu jest zakres 40-50%, podawany przez 12,9% rodaków. Na czwartej pozycji widać 10-20% – 11,3% wskazań. Z kolei 10,2% ankietowanych jest niezdecydowanych. 8,4% respondentów deklaruje 50-60%. Natomiast 6,6% badanych nie kupuje żadnych prezentów.

Alimenty, gdy rodzic nie pracuje. Ile wynoszą?
22 gru 2025

Przepisy nie określają wprost ile powinny wynosić alimenty, jeżeli rodzic pozostaje bez zatrudnienia. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera jednak ważne zasady. Czy możliwe jest zatem zaprzestanie płacenia alimentów, jeśli brakuje stałej pracy?

Przekazanie pracownikowi informacji o warunkach pracy i płacy to za mało. Jakie jeszcze obowiązki obciążają pracodawcę?
22 gru 2025

Choć co do zasady strony stosunku pracy są równe, to jednak z uwagi na jego charakter i fakt, że pracodawca jest podmiotem profesjonalnym, na gruncie prawa pracy zapewniono szereg narzędzi, które umacniają pracownika i zapewniają realizację przysługujących mu praw. Dotyczy to w szczególności informowania o warunkach pracy.

Nie każdego zatrudnianego pracownika trzeba skierować na badania. Dlaczego? Przepisy jasno to wskazują
21 gru 2025

Aby pracodawca zgodnie z przepisami mógł dopuścić zatrudnianego pracownika do pracy, ten musi legitymować się wymaganym orzeczeniem lekarskim o braku przeciwskazań do jej wykonywania. Jednak ta zasada nie obowiązuje w każdym przypadku. Dlaczego?

Od grudnia uważaj na dane udostępniane w czasie rekrutacji. Przepisy się zmieniają, a mało kto zwraca na to uwagę
20 gru 2025

Katalog danych, których udostępnienia można żądać od kandydata przed zatrudnieniem jest ograniczony. W grudniu 2025 r. w tym zakresie zajdzie też jedna mała, ale niezwykle istotna zmiana. Mało się o niej mówi, a wiele osób w ogóle nie zwraca na to uwagi.

Gorzka niespodzianka dla korzystających z kominków i centralnego ogrzewania. Można zapłacić wysoką grzywnę
21 gru 2025

Jak co roku wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego ponownie da się wyczuć duszący zapach dymu unoszącego się z kominów. Niestety, nie każdy korzysta wyłącznie z dozwolonych paliw, powodując tym samym smog oraz zwiększając zanieczyszczenie powietrza. Osoby, które wrzucają do pieców i kominków śmieci, muszą liczyć się z dotkliwymi karami.

Czy w tym roku na Wigilię obowiązuje zakaz sprzedaży żywego karpia? Czy grożą za to kary? Co mówią przepisy?
20 gru 2025

Co roku przed świętami Bożego Narodzenia wraca debata o sprzedaży żywych karpi. Istnieje grono zwolenników tradycji, a także ich przeciwników. Czy w 2025 roku obowiązują jakieś nowe przepisy zakazujące handlu żywymi karpiami? Jakie kary ewentualnie grożą za łamanie prawa? Sprawdzamy aktualny stan prawny i wyjaśniamy na co zwrócić uwagę podczas rybnych świątecznych zakupów.

Jak WIBOR wpływa na ratę kredytu? Radca prawny objaśnia cały mechanizm i tłumaczy z „bankowego” na nasze
20 gru 2025

WIBOR, czyli Warsaw Interbank Offered Rate. Brzmi to trochę jak nazwa skomplikowanej procedury technicznej i szczerze mówiąc - dla Twojego domowego budżetu ma podobne znaczenie. To właśnie ten parametr, niczym niewidzialna ręka, steruje wysokością rat milionów kredytów hipotecznych i leasingów w Polsce. Ale tu pojawia się pewien paradoks. Mimo że ten wskaźnik zagląda do portfela niemal każdemu z nas, zasady jego powstawania są dla większości ludzi - a nawet i przedsiębiorców - równie czytelne, co instrukcja obsługi promu kosmicznego.

Tego wniosku nie składaj pracodawcy z wyprzedzeniem. Rozpatrzy go odmownie i będzie miał rację
19 gru 2025

Pewnych spraw nie należy odkładać na ostatnią chwilę. Innych z kolei nie można załatwiać zbyt wcześnie. Dotyczy to również relacji między pracodawcą a pracownikiem. Każdorazowo trzeba rozważyć, który moment będzie najlepszy na dopełnienie konkretnego obowiązku.

pokaż więcej
Proszę czekać...