Postępowanie wykroczeniowe

Rodzaje mandatów karnych zostały określone w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Czym się różnią?

Czy covidowe mandaty można nazwać bublem prawnym? Legalność ich wypisywania podważają sędziowie.

Często dla spokoju i zaoszczędzenia czasu zgadzamy się na przyjęcie mandatu karnego i jego uiszczenie. Następnie, zaczynamy się zastanawiać nad popełnionym przewinieniem i dochodzimy do wniosku, że jednak nie zgadzamy się z otrzymanym mandatem. Wówczas pojawia się pytanie, czy można się odwołać od przyjętego mandatu karnego. Odpowiedź brzmi: tak.

W dniu 29 sierpnia 2017 r. Rada Ministrów na posiedzeniu przyjęła projekt nowelizacji Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Nowe przepisy zakładają zwrot świadkom kosztów udziału w czynnościach wyjaśniających, w sprawach o wykroczenia.

9 listopada 2013 r. weszło w życie część nowych przepisów zreformowanej procedury karnej. Część czynów kwalifikowanych jako przestępstwa została przeniesiona na poziom wykroczeń, wobec czego nastąpi zmiana w orzekaniu kar za niektóre czyny. Jakie nastąpią zmiany?

Obrońca z urzędu w postępowaniu karnym to osoba przyznawana oskarżonemu przez sąd. Czy przysługuje on także w postępowaniu w sprawach o wykroczenia?

Uchylenie mandatu to specyficzna prawna i wyjątkowa konstrukcja. Może mieć miejsce tylko, w sytuacji w której mandat został nałożony na daną osobę za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu.

Kodeks wykroczeń określa wprost, iż jednym z warunków przypisania odpowiedzialności za czyn jest to, aby sprawca był w pełni poczytalny. W związku z powyższym w razie wątpliwości, co do poczytalności sprawcy jest on poddawany stosownym badaniom. Co do zasady brak poczytalności wyłącza możliwość ponoszenia odpowiedzialności za wykroczenie, należy jednak podkreślić, iż zasada ta nie obowiązuje jeśli sprawca wykroczenia wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Skazanie bez rozprawy to instytucja procesowa będąca wyrazem tzw. konsensualnej formy zakończenia postępowania. Jej istotą jest to, iż oskarżyciel publiczny lub sam obwiniony (po złożeniu wniosku o ukaranie przez oskarżyciela publicznego) występuje do sądu z tzw. wnioskiem o skazanie bez rozprawy, który w razie uwzględnienia zostaje rozpoznany przez sąd na posiedzeniu, co naturalnie oznacza przyśpieszenie rozpoznania sprawy, a także stanowi swoiste udogodnienie dla stron procesowych.

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia obszernie reguluje zagadnienia procesowe związane z uczestnictwem poszczególnych podmiotów w toku postępowania. W ramach wskazanych przepisów ustawodawca uregulował również zagadnienie wpływu śmierci uczestników procesowych na przebieg postępowania.

Z uwagi na fakt, iż zapisy protokołów rozpraw oraz posiedzeń zawierają treści niezwykle istotne z punktu widzenia przyszłego orzeczenia sądowego bardzo ważne jest aby zachowana była pełna korelacja między opisem zdarzeń oraz wypowiedzi, które miały miejsce na rozprawie, a ich odzwierciedleniem w protokole.

Zgodnie z treścią przepisu art. 37 p. 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, notatkę urzędową sporządza się w odniesieniu do czynności co do których nie sporządza się protokołu, a także inne zdarzenia, które mają znaczenie dla postępowania. Notatka urzędowa może być odczytywana na rozprawie, a na okoliczność jej sporządzenia (oraz zawartej w niej treści) może być przesłuchiwana osoba, która sporządziła daną notatkę służbową.

Organem procesowym, który rozstrzyga sprawy o wykroczenia jest sąd. Sądami powszechnymi są sądy apelacyjne, okręgowe i rejonowe. W sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy, zgodnie z obowiązującymi właściwościami: rzeczową, miejscową oraz funkcjonalną. Co do zasady sąd orzeka w składzie jednoosobowym.

Postępowanie przyspieszone to szczególny tryb postępowania w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, który posiada swoje odrębne uregulowania procesowe. Stosuje się go do sprawców ujętych na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia i niezwłocznie doprowadzonych do sądu.

Prawo do obrony jest jednym z fundamentalnych praw obwinionego. W ramach realizacji tego prawa może on korzystać z pomocy jednego obrońcy w postępowaniu wykroczeniowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami obrońcą może być adwokat albo radca prawny. W ramach prawa do obrony obwiniony może ustanowić obrońcę z wyboru lub może posiadać obrońcę z urzędu.

Upływ terminu zawsze liczony jest od następnego dnia po odbiorze danego pisma. Termin jest zachowany nie tylko, kiedy ostatniego dnia doręczymy pismo na biuro podawcze sądu, czy policji, ale również, gdy tego dnia przed północą pismo to zostanie nadane na poczcie. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na ustawowo dzień wolny od pracy, to termin upływa dopiero następnego dnia.

Prawo do odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytanie przysługuje świadkowi wówczas, gdy jest zobowiązany do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej zawodowej (chyba że zostaną one przez odpowiedni podmiot zwolnione z obowiązku jej zachowania), a także osoby najbliższe dla oskarżonego.

Pod pojęciem obligatoryjnej obrony należy rozumieć sytuacje, w których dana osoba musi mieć obrońcę przed sądem w toku postępowania. Może to być obrońca ustanowiony z wyboru, ale w sytuacjach, w których ustanowienie tego obrońcy nie następuje, sąd wyznacza obwinionemu obrońcę z urzędu.

Oskarżycielem posiłkowym jest pokrzywdzony, który podejmuje decyzję o aktywnym uczestnictwie w sprawie popełnionego wykroczenia. Oskarżyciel posiłkowy jest pełnoprawną stroną postępowania, co oznacza, iż ma on prawo uczestniczyć we wszystkich rozprawach, ma prawo składania wniosków dowodowych i oświadczeń, wygłasza mowę końcową w sprawie, a przede wszystkim ma prawo do składania w tym postępowaniu apelacji (w razie niekorzystnego dla niego wyroku) lub zażaleń na niekorzystne dla niego (zaskarżalne w świetle przepisów) postanowienia.

Wyrok sądu pierwszej instancji doręcza się stronie wraz z uzasadnieniem na jej żądanie zgłoszone w nieprzekraczalnym (tzw. zawitym) terminie 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. Wówczas w terminie 7 dni od daty otrzymania tego wyroku (liczonym od następnego dnia po jego odbiorze) strona może wnieść apelację od wyroku.