Pracownik ma obowiązek świadczyć pracę, w zamian za którą pracodawca wypłaca my wynagrodzenie. Wynagrodzenie pracownik możemy podzielić na wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki do wynagrodzenia. Wynagrodzenie pracownika może się składać ze składników stałych oraz zmiennych. Rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy, jej właściwości oraz warunki wpływają na nasze zarobki. Wynagrodzenie składa się z elementów:
- obowiązkowych – wynagrodzenie za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku,
- nieobowiązkowych – dodatków, które zostały przyznane pracownikowi na podstawie obowiązujących u pracodawcy przepisów.
Obowiązkowe elementy wynagrodzenia za pracę:
1. Wynagrodzenie zasadnicze jest najważniejszym, stałym i obowiązkowym składnikiem wynagrodzenia. Wynagrodzenie zasadnicze jest wynikiem przyjętego w danym zakładzie systemu wynagradzania. Możemy wyróżnić następujące systemy wynagradzania system czasowy, akordowy i prowizyjny.
2. Wynagrodzenie za pracę w nocy. Pracownik, który wykonuje pracę w porze nocnej ma prawo do dodatku za pracę w nocy. Dodatkowe wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za pracę w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia. Stawka godzinowa jest ustalana dla każdego pracownika w każdym miesiącu oddzielnie. Może okazać się, że będzie różna nawet dla tego samego pracownika w różnych miesiącach. Stawka godzinowa jest ustalana poprzez podział kwoty minimalnego wynagrodzenia przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
3. Wynagrodzenie za dyżury pełnione poza normalnymi godzinami pracy. Pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje specjalny dodatek. Wysokość dodatku do wynagrodzenia zależy od rodzaju czasu wolnego, poświęconego przez pracownika na wykonywanie tej dodatkowej pracy. Jeżeli praca w godzinach nadliczbowych przypada w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. Dodatek w wysokości 100-proc. przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jeśli pracownik wykonuje pracę po godzinach w dni powszednie, w niedziele i święta będące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50 proc.
4. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy
Nieobecność w pracy będzie traktowana jako usprawiedliwiona, a pracodawca nie będzie mógł nam potrącić z pensji wynagrodzenia w następujących sytuacjach:
- zwolnienia od pracy na poszukiwanie pracy,
- zwolnienia od pracy pracownicy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą,
- zwolnienia od pracy na 2 dni na opiekę nad dzieckiem do lat 14,
- powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca pracy ze względu na zaistnienie bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika,
- przeprowadzania badań lekarskich okresowych i kontrolnych,
- szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- uczestnictwa w posiedzeniu komisji bezpieczeństwa i higieny pracy w charakterze członka tej komisji,
- uczestnictwa w posiedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komisji,
- niezdolności do pracy wskutek choroby.
5. Dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych oraz w niedziele i święta. Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest zobowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy. W razie nieudzielenie wolnego dnia pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę.
Dodatki do wynagrodzenia
W skład wynagrodzenia mogą wchodzić także różnego rodzaju dodatki. Pracodawca może uregulować wypłacanie w jego zakładzie pracy dodatków w:
- układzie zbiorowym pracy,
- regulaminie wynagradzania,
- umowie o pracę.
Jeśli pracodawca przewidzi nieobowiązkowe składniki wynagrodzenia, pracownik zyskuje do nich prawo, jeśli spełnieni przesłanki ich uzyskania. Pracownik po spełnieniu niezbędnych warunków uzyskania świadczenia uzyskuje roszczenie o dodatki. Najczęściej spotykanymi fakultatywnymi dodatkami do wynagrodzenia są:
- dodatek funkcyjny,
- dodatek stażowy,
- dodatek za szczególne umiejętności,
- dodatek za znajomość języków obcych,
- dodatek zmianowy,
- dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia.