Opiekujesz się chorym rodzicem? Masz prawo do zwolnienia od pracy, ale to nie jest wszystko

Adam Kuchta
rozwiń więcej
Opiekujesz się chorym rodzicem? Masz prawo do zwolnienia od pracy, ale to nie wszystko z czego możesz skorzystać / shutterstock

Jeżeli pojawi się konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pracownik może skorzystać ze zwolnienia od pracy, a przy tym skorzystać z zasiłku opiekuńczego. Kiedy będzie to możliwe oraz jakie formalności są niezbędne?

Zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem przysługującym osobom ubezpieczonym, które muszą czasowo zrezygnować z pracy, aby sprawować opiekę nad chorym członkiem rodziny innym niż dziecko. Przepisy określają, kto może skorzystać z tego uprawnienia, jak długo można pobierać świadczenie oraz jakie warunki należy spełnić, aby je otrzymać. Kluczowe jest m.in. wykazanie konieczności osobistej opieki oraz brak innych domowników mogących ją zapewnić. Zasiłek opiekuńczy jest finansowany z ubezpieczenia chorobowego i wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. W niniejszym artykule omówione zostaną zasady przyznawania tego świadczenia oraz procedura ubiegania się o nie.

Zwolnienie od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny, innym niż dziecko

Z przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynika, że zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. Chodzi o sprawowanie opieki nad "innym chorym członkiem rodziny".

Przy czym za "innych członków rodziny" ustawodawca uznaje małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. Oznacza to, że zasiłek obowiązuje m.in. w przypadku sprawowania opieki nad chorym rodzicem.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje w pewnym konkretnym przypadku. Mianowicie, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę choremu członkowi rodziny.

Jak dług przysługuje zasiłek opiekuńczy na sprawowanie opieki nad rodzicem?

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. Przysługuje jednak nie dłużej niż przez okres 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny, w tym rodzicami. Dodatkowo, jest możliwa opcja, zgodnie z którą zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.

Ważne

Co istotne, okresy zwolnień na opiekę sumują się w ramach roku kalendarzowego. W związku z tym niewykorzystane dni opieki nad rodzicem nie przechodzą na następny rok.

Wysokość zasiłku opiekuńczego jest ściśle określona w przepisach

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. A podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Zasiłek jest jednym ze świadczeń wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego, wobec czego finansowany jest z funduszu ubezpieczeń społecznych, nawet w przypadku gdy wypłaca go pracodawca. Zasiłek opiekuńczy należy do świadczeń zasiłkowych, tj. świadczeń wypłacanych przez krótki czas lub jednorazowo.

Zwolnienie od pracy oraz wniosek do ZUS o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny

Pracownik może ubiegać się o zwolnienie od wykonywania pracy w celu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. W celu otrzymania zwolnienia od pracy, ubiegający się pracownik musi dostarczyć pracodawcy zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. W dokumencie powinno być uwzględnione, kto jest opiekunem dla chorego.

Oprócz zwolnienia konieczne jest również złożenie wniosku o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Chodzi o wniosek Z-15B. ZUS udostępnia go na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.

Tabela: Zasiłek opiekuńczy na chorego członka rodziny

KwestiaOpis

Komu przysługuje?

Osobom ubezpieczonym, które muszą przerwać pracę w celu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny innym niż dziecko.

Kto jest uznawany za członka rodziny?

Małżonek, rodzice, rodzic dziecka, ojczym, macocha, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci powyżej 14. roku życia – jeśli mieszkają z ubezpieczonym.

Kiedy zasiłek nie przysługuje?

Jeśli w gospodarstwie domowym są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę.

Maksymalny okres pobierania

14 dni w roku kalendarzowym na innych członków rodziny; łącznie do 60 dni na dzieci i innych członków rodziny.

Wysokość świadczenia

80% podstawy wymiaru zasiłku (średniego wynagrodzenia z 12 miesięcy przed zwolnieniem).

Źródło finansowania

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), nawet jeśli wypłaca go pracodawca.

Wymagane dokumenty

Zwolnienie lekarskie oraz wniosek Z-15B składany do ZUS.

Gdzie złożyć wniosek?

Na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS lub w placówce ZUS.

Prawo
Skarga do WSA przez e-Doręczenia jest skuteczna – przełomowe orzeczenie NSA
23 gru 2025

Naczelny Sąd Administracyjny rozwiał wątpliwości dotyczące wnoszenia skarg do wojewódzkich sądów administracyjnych za pośrednictwem systemu e-Doręczeń. W serii postanowień z października i listopada 2025 r. NSA potwierdził, że taka forma jest w pełni skuteczna, mimo że przepisy p.p.s.a. nie wskazują wprost tego kanału komunikacji.

Niespodzianka dla kierowców przed świętami – obligatoryjna konfiskata pojazdu, która ma poprawić bezpieczeństwo na drogach. Prezydent podpisał ustawę
23 gru 2025

W dniu 22 grudnia 2025 r. Prezydent Karol Nawrocki złożył swój podpis pod ustawą, która ma poprawić bezpieczeństwo na polskich drogach. Ustawa wprowadza m.in. nowe rozwiązania w zakresie przepadku pojazdów mechanicznych, w tym reguluje zupełnie nowe okoliczności, w których policja dokona konfiskaty samochodu (a w dalszej kolejności – sąd będzie mógł, a w określonych przypadkach – musiał orzec przepadek pojazdu).

Niedobrze u niepełnosprawnych. Źle z Wytycznymi, świadczeniem wspierającym, kwotami świadczeń [List]
22 gru 2025

Do redakcji Infor.pl stale wpływają listy od osób niepełnosprawnych rozczarowanych praktyką przyznawania świadczeń dla nich w ostatnich latach. Główny zarzut dotyczy wysłania w grudniu 2024 r. przez przedstawicieli rządu Wytycznych do WZON, które zmodyfikowały (kwotowo w dół) zasady przyznawania świadczenia wspierającego. W opinii osób niepełnosprawnych ci z nich, którzy są w wieku 75+, niewidomi, niesłyszące oraz poruszający się na aktywnych wózkach mają limity punktów poziomu potrzeby wsparcia, co zmniejsza wartość świadczenia wspierającego (albo pozbawia go). Hipotezę tą potwierdza wprost dokument Wytycznych ujawniony przez Infor.pl w odniesieniu do osób niepełnosprawnych w wieku 75+. Obecnie czekamy na wynik interwencji RPO w odniesieniu do pozostałych grup wskazywanych jako pokrzywdzone Wytycznymi. W artykule kolejny list osoby niepełnosprawnej w tej sprawie.

Te sklepy będą otwarte w Wigilię w 2025 roku. W jakich zawodach poza handlem praca jest dozwolona w Wigilię i inne święta? Jakie kary grożą pracodawcom?
23 gru 2025

W 2025 roku Wigilia po raz pierwszy będzie dniem wolnym od pracy. Kodeks pracy przewiduje jednak sytuacje, w których praca w niedziele i święta, w tym w Wigilię, jest dozwolona. Które sklepy będą otwarte w Wigilię?

Koniec taniego wykupu mieszkań komunalnych? W Sejmie praca wre nad nowymi przepisami, wejdą w 2027 r.
22 gru 2025

Miliony Polaków przez lata wykupywały mieszkania komunalne za ułamek ich wartości. Teraz to się skończy. Sejm pracuje nad ustawą, która zakaże gminom udzielania wysokich zniżek przy sprzedaży lokali. Zmiany mają wejść w życie latem 2027 roku. Sprawdź, co to oznacza dla najemców, seniorów i samorządów – oraz dlaczego politycy chcą zatrzymać wyprzedaż publicznego zasobu mieszkaniowego.

Wyjaśniamy dlaczego PZON i WZON usuwają punkt 7 wskazań w orzeczeniu o niepełnosprawności. To przez przepisy
22 gru 2025

Przepisy nakazują sprawdzić lekarzowi, czy osoba niepełnosprawna umie się ubrać, umyć oraz czy może wyjść na zewnątrz mieszkania. Jeżeli tak, to lekarz musi ją uznać za samodzielną i niepotrzebującą stałej opieki. Wyklucza to możliwość przyznania pkt 7 we wskazaniach do orzeczenia o niepełnosprawności (stopień znaczny). Sprawdzenie dotyczy zdolności faktycznej, a nie stanu zdrowia. Ta procedura wynika z rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Do redakcji Infor.pl docierają informacje z całej Polski o nagminnym odbieraniu przez WZON i PZON pkt 7. Nie wynika to w naszej ocenie ze zmian w prawie w ostatnich kilkunastu miesiącach. To prawdopodobnie efekt przyjęcia przez PZON-y restrykcyjnej wykładni i skrajnie niekorzystnej dla osób niepełnosprawnych przepisów obowiązujących od dekad. Odebranie pkt 7 oznacza, że osoba niepełnosprawna nie wymaga ciągłej opieki, a jej opiekun nie otrzyma świadczenia pielęgnacyjnego (w 2026 r. 3386 zł miesięcznie - podwyżka o 99 zł do 2025 roku (3287 zł). Problem dotyczy przede wszystkim dzieci autystycznych, które w wieku 4-6 lat otrzymywały czasowo pkt 7, a przy ponownym stanięciu na komisji PZON w wieku np. 8 lat są pozbawiane pkt 7 - rodzice nie rozumieją jak to możliwe przy niezmienionym stanie zdrowia ich dziecka. Odpowiedź jest bardzo prosta - Wasze dzieci umieją się w wieku 8 lat samodzielnie ubrać i wykąpać, a kiedy miały 4 lata orzecznicy przyjmowali, że wymagają Waszej pomocy.

Aplikacja "Schrony" pokazuje gdzie się ukryć. Czy będzie rozbudowana?
22 gru 2025

Aplikacja "Schrony" uruchomiona w poprzednim roku pokazuje gdzie się ukryć. Można w niej sprawdzić rozmieszenie miejsc schronienia dla ludności. Najwięcej schronów i ukryć znajduje się na Śląsku i Mazowszu. Czy aplikacja będzie rozbudowana?

Wigilia wolna od pracy w praktyce nie dla wszystkich pracowników. Oto dlaczego szef-pracoholik jest groźny dla całej firmy
22 gru 2025

Zgodnie z przepisami od 2025 roku 24 grudnia jest w Polsce dniem ustawowo wolnym od pracy. Wolna Wigilia przez wielu jest oceniana jako gest troski o pracowników, ukłon w stronę work-life balance i odpowiedź na realne potrzeby ludzi. W publicznej debacie jednak rzadko mówi się to tym, jak ta decyzja wpływa na liderów. Bo choć zespoły szybciej myślą o barszczu i choince, dla kadry zarządzającej święta to często jeden z najbardziej intensywnych i obciążających momentów w roku. To właśnie liderzy wykonują w tym czasie ogromną, niewidzialną pracę.

Jawność płac - początek zmian 24 grudnia 2025 r. Co naprawdę się zmienia teraz, co za pół roku a co jeszcze później?
22 gru 2025

W Wigilię 24 grudnia 2025 r. wchodzą w życie pierwsze zmiany kodeksu pracy dotyczące przejrzystości wynagrodzeń w procesie rekrutacyjnym. Pracodawcy będą musieli przekazywać kandydatom informację o proponowanym wynagrodzeniu (kwocie lub przedziale) oraz stosować neutralny język w ofertach pracy. Kolejne rozwiązania wynikające z unijnej dyrektywy o równości wynagrodzeń mają zostać wdrożone w prawie krajowym do 7 czerwca 2026 r., przy czym część obowiązków (np. raportowanie) będzie uruchamiana etapami w kolejnych latach.

Nowa ulga dla posiadaczy studni, która wzbudza kontrowersje – „jak tylko ludzie dowiedzą się o tym, że procedujemy taką ustawę, to od jutra u nas będą kopali następne studnie”. Kto ostatecznie zostanie zwolniony z opłaty i będzie mógł uniknąć nawet 60 tys. zł kary?
23 gru 2025

W dniu 17 października 2025 r., do Sejmu został wniesiony poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – prawo wodne, który zakłada czasowe zwolnienie z opłaty legalizacyjnej za urządzenie wodne wykonane bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia wodnoprawnego oraz warunkowe zwolnienie z przewidzianych w ustawie kar pieniężnych. Oszacowano, że na rozwiązaniu przewidzianym w projekcie, może skorzystać nawet 40 tys. gospodarstw rolnych, jednak – nie tylko rolnicy będą mogli bezkosztowo zalegalizować swoje studnie. Ten aspekt wzbudził niemałe kontrowersje podczas posiedzenia sejmowej Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej.

pokaż więcej
Proszę czekać...