Współczesna genetyka dysponuje jednak narzędziami umożliwiającymi ustalenie pokrewieństwa nawet w przypadku, gdy domniemany ojciec nie żyje. Istnieją wówczas trzy możliwości dochodzenia ojcostwa:
- Analiza mikrośladów- Jeśli rodzina dysponuje jakimiś materiałami pochodzącymi od zmarłego, z których możliwe jest wyizolowanie DNA (włos wyrwany z cebulką, szczoteczka do zębów, golarka) wówczas poprzez analizę tych tzw.” mikrośladów” można dowieść bądź też wykluczyć ojcostwo.
- Analiza chromosomu Y - Gdy nie ma możliwości wyizolowania DNA z „mikrośladów” do badania angażowane są dodatkowe osoby (krewni zmarłego). Jeśli wszystkie osoby biorące udział w teście są płci męskiej to ustalić ojcostwo można na podstawie analizy chromosomu Y.
- Analiza statystyczna- Metodę tą stosuje się w przypadku gdy nie ma możliwości wyizolowania DNA z „mikrośladów” i istnieje konieczność zaangażowania do badania dodatkowych, z których chociaż jedna jest płci żeńskiej.
Wszystkie wymienione wyżej metody mają podobną skuteczność, a wybór tej właściwej uzależniony jest od sytuacji. Każda z powyższych metod ma swoje plusy ale także i pewne ograniczenia. Szczegółowy opis wraz z zaznaczeniem plusów i ograniczeń jakie niosą ze sobą poszczególne metody znajduje się poniżej.
Analiza mikrośladów
Przy ustaleniu ojcostwa po śmierci domniemanego ojca pomocne mogą być miedzy innymi włosy wraz z cebulkami, maszynka do golenia czy szczoteczka do zębów. Innymi słowy wszelkie materiały, z których możliwie jest wyizolowanie DNA mogą pomóc w dochodzeniu pokrewieństwa.
Plusy : Brak konieczności angażowania do badania dodatkowych osób ( krewnych zmarłego). Ponadto metoda ta ma największą czułość ponieważ materiał genetyczny pobrany jest bezpośrednio od zmarłego ojca. Innymi słowy badanie z zastosowaniem „mikrośladów” daje największe gwarancje.
Minusy: Niestandardowe źródła materiału niosą ze sobą pewne ryzyko niepowodzenia. DNA może ulec degradacji ( na przykład w wyniku kontaktu z promieniowaniem słonecznym) a ponadto pobranie materiału z niesterylnego źródła powoduje czasem, że jego analiza pod kontem ustalenia ojcostwa staje się niemożliwa. Przypadki te nie stanowią jednak reguły i ustalenie ojcostwa po śmierci domniemanego ojca za pomocą tej metody przebiega zwykle bez większych problemów.
Zobacz: Jak uznać ojcostwo?
Analiza chromosomu Y
Jeśli nie można ustalić ojcostwa przy pomocy mikrośladów wówczas istnieje konieczność zaangażowania do badania dodatkowych osób. Dzięki temu możliwe jest między innymi przeprowadzenie analizy chromosomu Y. Jest on dziedziczony jedynie w linii męskiej, dlatego też ustalenie ojcostwa tym sposobem wykonuje się wyłącznie w przypadku, gdy badani są sami mężczyźni ( syn, brat, ojciec lub dziadek zmarłego mężczyzny). Podczas procesu dziedziczenia chromosom Y podlega bardzo małym zmianom. W związku z czym może o występować w niezmienionej formie u zmarłego ojca i np. jego dziadka. Małe jest również ryzyko mutacji, czyli zmian w obrębie chromosomu, które uniemożliwiają jego analizę porównawczą.
Plusy: Wysoka skuteczność.
Minusy: Ograniczenia co do płci przystępujących do badania osób. Krewni zmarłego przystępujący do testu, (np. brat, ojciec, wujek czy dziadek) muszą też mieć 100% pewność, co do tego, że rzeczywiście są biologicznie spokrewnieni ze zmarłym. Metoda ta nie ma zastosowania wówczas, gdy istnieje podejrzenie, że przystępujący do testu DNA krewny nieżyjącego mężczyzny może być biologicznym ojcem badanego dziecka.
Analiza statystyczna
Jeśli istnieje podejrzenie co do biologicznego ojcostwa zmarłego mężczyzny w stosunku do córki lub jeśli do badania angażuje się kobiety blisko spokrewnione ze zmarłym ( np. siostrę czy matkę) wówczas nie możliwa jest analiza chromosomu Y, który jest dziedziczony tylko w linii męskiej . W takich przypadkach laboratoria genetyczne wykorzystują analizę statystyczną. Badaniu podlega wówczas autosomalne DNA ( tak jak podczas standardowego testu w kierunku ustalenia ojcostwa), przy czym owo badanie rozszerzone jest o szczegółową analizę statystyczną. DNA pobrane od członków najbliższych krewnych zmarłego ojca na przykład od rodziców czy rodzeństwo poddaje się analizie, a następnie oblicza się prawdopodobieństwo pokrewieństwa.
Plusy: Wysoka skuteczność jak i również brak ograniczeń wynikających z płci przystępujących do badania osób.
Gwarancja i czułość metody
W przypadku ustalenia ojcostwa po śmierci domniemanego ojca czułość metody jest nieco mniejsza niż wówczas, gdy badanie takie przeprowadzane jest na podstawie materiału genetycznego pobranego bezpośrednio od żyjącego mężczyzny. Biologiczne ojcostwo badanego mężczyzny można potwierdzić z prawdopodobieństwem ok. 95 % zaś wykluczyć w ok. 99%. Czułość metody zwiększa się, gdy w badaniu uczestniczą dodatkowe osoby. Jeśli domniemany ojciec miał dwoje dzieci, z których tylko, co do jednego występują wątpliwości jego biologicznego ojcostwa, wówczas możliwe jest porównanie profili genetycznych obu dzieci. W przypadku, gdy są to dwaj synowie można dokonać analizy chromosomu Y zaś jeśli w grę wchodzi córka to korzysta się z analizy autosomalnego DNA.
Zobacz serwis: Ustalenie ojcostwa