Kodeks rodzinny i opiekuńczy stwarza listę warunków, które muszą być spełnione, aby przysposobienie było dopuszczalne.
Przesłanki odnoszące się do przysposabianego
Podstawową zasadą jest, że przysposobiona może być wyłącznie osoba małoletnia, przy czym wymóg małoletniości musi być spełniony w chwili złożenia w sądzie wniosku o przysposobienie.
Należy ponadto pamiętać, iż przysposobienie zagraniczne może być orzeczone dopiero po upływie określonego przez sąd tzw. okresu osobistej styczności dziecka, które ma zostać adoptowane z jego ewentualnym przyszłym rodzicem adopcyjnym w dotychczasowym miejscu zamieszkania dziecka lub w innej, oznaczonej przez sąd, miejscowości w Polsce.
Zobacz również: Adopcja zagraniczna
Jeżeli przysposabiany ukończył trzynaście lat, do orzeczenia przysposobienia jest wymagana jego zgoda. W sytuacji, w której dziecko nie ukończyło lat trzynastu, sąd powinien je wysłuchać, jeżeli jest ono zdolne pojąć znaczenie adopcji.
I wreszcie, zgodnie z naczelną zasadą prawa rodzinnego, przysposobienie można orzec wyłącznie dla dobra przysposabianego.
Warunek ten uznaje się za spełniony, jeżeli istnieje możliwość, że pomiędzy adoptowanym dzieckiem a rodzicem adopcyjnym powstanie silna więź uczuciowa oraz gdy przysposabiający jest w stanie zapewnić odpowiednie warunki do prawidłowego wychowania dziecka.
Sytuacja materialna przysposabiającego powinna być uwzględniana jako kryterium wtórne.
Należy również pamiętać, iż orzeczenie przysposobienia po śmierci przysposabianego jest niedopuszczalne.
Warunki odnoszące się do przysposabiającego
Przede wszystkim do orzeczenia przysposobienia wymagana jest zgoda przysposabiającego, który wyraża ją zazwyczaj we wniosku o przysposobienie. Należy pamiętać, że wniosek o przysposobienie może być w każdym stadium postępowania sądowego cofnięty.
Ponadto przysposabiający musi być osobą posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, tj. pełnoletnią i nie ubezwłasnowolnioną. Musi również charakteryzować się odpowiednimi właściwościami osobistymi, tak, aby mógł wychować dziecko adoptowane na dobrego człowieka i obywatela.
Od 1 stycznia 2012 r. niezbędnym warunkiem do adopcji jest posiadanie opinii kwalifikacyjnej oraz świadectwa ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny.
Więcej na ten temat w artykule: Szkolenie dla rodziców adopcyjnych
Co więcej, powinna zachodzić możliwość wychowania przysposabianego bez nadmiernego uszczerbku dla przysposabiającego. Przykładowo może to mieć miejsce w sytuacji, w której przysposabiający miałby już liczne potomstwo lub byłby obciążony ciężką chorobą.
Polski ustawodawca wprowadził również wymóg istnienia odpowiedniej różnicy wieku pomiędzy przysposabianym a przysposabiającym, przy czym przyjmuje się, że różnica ta powinna wynosić co najmniej około 18 lat.
Należy pamiętać, iż co do zasady przysposobienie nie może być orzeczone po śmierci przysposabiającego, nawet jeżeli zmarł po złożeniu wniosku o przysposobienie.
Jest to jednak możliwe w sytuacji, gdy z żądaniem adopcji wystąpili oboje małżonkowie, jeden z małżonków zmarł po wszczęciu postępowania o przysposobienie, drugi małżonek żądanie adopcji podtrzymuje oraz gdy przez dłuższy czas przed wszczęciem postępowania przysposabiany pozostawał pod pieczą małżonków lub tylko małżonka zmarłego i między stronami powstała więź jak między rodzicami a dziećmi.
Zobacz również serwis: Adopcja
Warunki odnoszące się do innych osób
W szczególności przysposobienie może być orzeczone za zgodą rodziców naturalnych dziecka, chyba że są nieznani, zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub porozumienie z nimi napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody.
Nie jest również potrzebna zgoda ojca, jeżeli ojcostwo zostało ustalone przed sąd, a władza rodzicielska nie została mu przyznana.
Sąd opiekuńczy może również orzec przysposobienie bez zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona (małoletni powyżej 13 roku życia i ubezwłasnowolnieni częściowo), jeżeli odmowa zgody jest sprzeczna z dobrem dziecka.
Może to dotyczyć sytuacji, w której rodzice nie wychowują dziecka lub swoim zachowaniem stwarzają zagrożenie dla jego życia lub zdrowia, ale nie zgadzają się na jego przysposobienie lub też, gdy odmowa zgody jest podyktowana wyłącznie względami egoistycznymi np. chęcią uzyskania zapłaty za dziecko.
Należy jednak pamiętać, iż zgoda rodziców może być udzielona dopiero po upływie sześciu tygodni od urodzenia dziecka.
Rodzice mogą wyrazić zgodę na przysposobienie przez określoną osobę albo wyrazić przed sądem opiekuńczym zgodę na przysposobienie dziecka w przyszłości przez nieznaną im osobę (zgoda blankietowa, inaczej anonimowa.)
Jeżeli dziecko pozostaje pod opieką, wymagana jest zgoda jego opiekuna. W sytuacji, w której to opiekun chce adoptować dziecko, które pozostaje pod jego opieką, zgodę na adopcję wyraża mianowany przez sąd kurator.
Należy również pamiętać, iż w sytuacji, w której dziecko ma być przysposobione przez jednego z małżonków, wówczas do orzeczenia przysposobienia wymagana jest zgoda drugiego małżonka.
Zobacz również: Z ważnych powodów można żąć rozwiązania przysposobienia