Dzieckiem według Kodeksu pracy (dalej k.p.) jest osoba, która nie ukończyła 16-go roku życia. Może ona wykonywać pracę jedynie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Będą to wszelkiego rodzaju domy kultury, kina, teatry, kluby sportowe, agencje reklamowe, aktorskie, firmy producenckie z branży filmowej.
Warunki zatrudnienia dziecka
Przepisy nie regulują formy prawnej wymaganej do zatrudnienia takiej osoby. Można skorzystać więc zarówno z instytucji prawa pracy – i zawrzeć umowę o pracę, jak i z prawa cywilnego – i zawrzeć umowę zlecenia czy umowę o dzieło.
Koniecznym warunkiem, by umowa stała się skuteczna, jest pisemna zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka i właściwego inspektora Państwowej Inspekcji Pracy.
Zgodnie z art. 3045 § 4 k.p. pracodawca zwracając się do inspektora pracy do wniosku dołącza:
1) pisemną zgodę rodzica lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
2) opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
3) orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
4) jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu - opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.
Zezwolenie na pracę
Inspektor pracy wydając zezwolenie zawiera w nim informacje o:
- dziecku, jego przedstawicielu ustawowym lub opiekunie,
- podmiocie prowadzącym działalność,
- rodzaju pracy,
- określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko,
- określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy,
Odmowa wydania i cofnięcie zezwolenia
Inspektor pracy odmówi wydania zezwolenia jeżeli spełnione zostaną przesłanki z art. 3045 § 3. k.p.:
- wykonywanie pracy powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka;
- zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego przez dziecko.
Dodatkowo, na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka właściwy inspektor pracy cofa wydane zezwolenie. Może też cofnąć je z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu.
Czas pracy dzieci
W stosunku do dzieci stosowany jest inny wymiar czasu pracy, niż dla pełnoletnich pracowników. Pracownik w wieku do 16 lat nie może wykonywać obowiązków dłużej niż 6 godzin na dobę. Okres wykonywania pracy i jej wymiar dobowy musi być zawarty w zezwoleniu. Powinny się znaleźć w nim także inne ustalenia wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko.
Zobacz też: Praca małoletnich
Warunki zatrudnienia młodocianego
Pod pojęciem „młodocianego” w k.p. rozumiemy osobę, która ukończyła 16 rok życia a nie ukończyła 18-go. Warunkiem zatrudnienia takiej osoby ukończenie gimnazjum i zaświadczenie lekarskim potwierdzającym, iż praca danego rodzaju nie będzie zagrażać zdrowiu młodocianego. Jeśli przesłanki te są spełnione, zgoda wyrażona przez przedstawiciela ustawowego, nie jest konieczna. Nie jest wymagane też zezwolenie inspektora pracy.
Młodocianych można zatrudniać:
- w celu przygotowania zawodowego;
- do wykonywania prac lekkich.
Przygotowanie zawodowe może mieć formę nauki zawodu albo przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Umowa w celu przygotowania zawodowego zawiera informację o rodzaju tego przygotowania, czasie i miejscu odbywania, sposobie kształcenia teoretycznego i wysokości wynagrodzenia.
Pracodawca sporządzając wykaz prac lekkich obowiązany jest uzyskać zgodę lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy a także uzyskać zatwierdzenie przez właściwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym. Praca nie może powodować zagrożenia dla zdrowia, życia i rozwoju psychofizycznego młodocianego oraz nie może utrudniać mu wypełniania obowiązku szkolnego.
Czas pracy młodocianych
Pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. Podczas ferii szkolnych czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudnienia młodocianych w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, a przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. Oprócz tego w każdym tygodniu przysługuje mu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku.
Art. 201. k.p. nakłada obowiązek przeprowadzenia badań lekarskich przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w jej trakcie.
Ważne: Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Urlop na czas ferii szkolnych
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Jeżeli nie nabył on jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić mu urlopu zaliczkowo. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy.
Wypowiedzenie umowy o pracę
Odmiennie kształtują się warunki, pod jakimi można wypowiedzieć umowę o pracę zawartą z młodocianym pracownikiem. Zgodnie z art. 196 k.p. dopuszczalne jest to jedynie w razie:
1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
Zobacz serwis: Dziecko i prawo
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy