Skutki powodzi można znacznie zmniejszyć przez właściwe przygotowanie się do niej: trwałe zabezpieczenie mienia (zastosowanie specjalnych konstrukcji budynków, materiałów wodoodpornych), opracowanie instrukcji postępowania w czasie powodzi (również przez indywidualnych mieszkańców) oraz budowę lokalnych systemów ostrzeżeń i sygnalizacji powodziowej. Wymaga to jednak pieniędzy, których nikt nie wydaje bez przeświadczenia, że to, co robi, jest rozsądne i opłacalne. A można się o tym przekonać dopiero wtedy, kiedy się zna zagrożenie i przewidywane skutki powodzi.
Osiągnięcie wymaganego poziomu wiedzy na temat zagrożeń - to jeden problem, drugi - to podtrzymanie tej wiedzy przez długie okresy bez powodzi. Potrzebne jest do tego wsparcie ze strony samorządu lokalnego oraz struktur administracji szczebla powiatowego i wojewódzkiego. Bez tego trudno wyobrazić sobie, utrzymywaną latami, gotowość do ciągłego inwestowania w systemy zabezpieczające przed powodzią, która może pojawić się za kilkanaście, a może nawet kilkadziesiąt lat.
Mieszkańcy i użytkownicy terenów zagrożonych powinni być informowani, w miarę systematycznie, o następujących sprawach:
* zasięgu przewidywanej powodzi (np. „stuletniej") i usytuowaniu obiektów na tym terenie, czyli o stopniu zagrożenia
* lokalnym systemie ochrony przed powodzią
* zasadach działania lokalnego systemu rozpowszechniania ostrzeżeń i systemu eagowania na powódź
* właściwych sposobach zachowania się w czasie powodzi
* metodach zabezpieczenia budynków przed powodzią
* metodach likwidacji skutków powodzi.
Lokalny system ochrony przed powodzią
Informacja na temat lokalnej strategii ochrony przed powodzią powinna zawierać opis metod zarówno technicznych, jak i nietechnicznych, jakie gmina lub powiat stosuje lub zamierza stosować na swoim terenie (np. zbiorniki, obwałowania, poldery, system ostrzeżeń i reagowania itp.).
Zobacz również serwis: Powódź
Stopień zagrożenia powodziowego
Wszyscy potencjalnie zagrożeni powodzią powinni otrzymać informację o zasięgach i maksymalnej głębokości zalewów, częstotliwości powodzi, najbliższych bezpiecznych miejscach itp. Informacja ta powinna być systematycznie powtarzana na przykład raz do roku.
Lokalny system ostrzeżeń powodziowych
Użytkownicy terenów zalewowych powinni znać lokalne sposoby ostrzegania przed powodzią (rodzaje sygnałów alarmowych, częstotliwość fal stacji radiowych nadających komunikaty powodziowe, numery telefonów informacyjnych) oraz wiedzieć, jak na nie reagować (znać miejsca ewakuacji ludzi i zwierząt, proponowane trasy ewakuacji indywidualnej, lokalizację punktów pomocy i punktów informacyjnych).
Sposoby przygotowania się do powodzi
Władze lokalne powinny zachęcać mieszkańców do opracowania indywidualnego (rodzinnego) planu postępowania na wypadek powodzi. Plan, rozpowszechniany np. W postaci broszur, powinien zawierać ustalenia: gdzie udać się w przypadku konieczności ewakuacji, co zabrać ze sobą, jak zabezpieczyć mieszkanie oraz gdzie będzie „skrzynka kontaktowa" dla członków rodziny.
Instrukcje postępowania w czasie powodzi (w celu zabezpieczenia zdrowia i życia pracowników oraz mienia) powinni opracować również pozostali użytkownicy terenów zalewowych (instytucje, zakłady pracy itp.). Poza sposobami zabezpieczania majątku firm i instytucji powinny one obejmować metody zabezpieczania środowiska przed wtórnym skażeniem lub zagrożeniem w wyniku awarii (wybuchu, pożaru itp.) spowodowanej powodzią.
Sposoby przygotowania obiektów do powodzi
Informacja powinna obejmować opis praktycznych sposobów budowy i konstrukcji budynków, wodoodpornych materiałów budowlanych, metod uszczelniania itp. (patrz poprzedni rozdział).
Zobacz również serwis: Nieruchomości
Usuwanie skutków powodzi
Dość znaczna część strat i skutków powodzi wynika z braku wiedzy o tym, jak sobie radzić zaraz po powodzi. Dotyczy to nie tylko technik ratowania zawilgoconego dobytku, wykonywania prac oczyszczających i osuszających (takich jak dezynfekcja, odgrzybianie, postępowania z wodą i żywnością itp.), ale również zapewnienia ludności dotkniętej powodzią pomocy socjalnej i psychologicznej.
Użyteczne adresy i telefony
Wszędzie powinny być dostępne numery telefonów informacyjnych, a także adresy firm i instytucji oferujących pomoc i specjalistyczne usługi.
Jak informować
Do dyspozycji mamy bardzo wiele sposobów prowadzenia akcji informacyjnych. Podstawową sprawą jest osiągnięcie możliwie dużej skuteczności, dlatego najlepsze efekty daje równoczesne stosowanie różnych form dostosowanych do poziomu świadomości odbiorcy, jego wieku, wykształcenia, a także rodzaju informacji jaką chcemy przekazać.
Inaczej powinno się przygotowywać informacje dla dzieci i młodzieży (najlepiej w formie zabaw i gier lub zadań praktycznych), a inaczej dla dorosłych (ważne jest uzasadnienie podejmowanych działań, wskazane są również przykłady dobrych rozwiązań).
Poniżej omówiono niektóre, z możliwych do zastosowania w profilaktyce powodziowej, formy rozpowszechniania informacji.
Media
Jedną z najskuteczniejszych form informowania i edukacji są programy w lokalnym radiu i telewizji oraz artykuły w lokalnej prasie. Dlatego władze odpowiedzialne za ochronę przeciwpowodziową powinny nawiązać z nimi stałą współpracę, ustalając zakres obowiązków obu stron. Ustalenia powinny dotyczyć przede wszystkim:
* zagwarantowania w radiu i TV czasu antenowego na ostrzeżenia i komunikaty w czasie powodzi,
* zagwarantowania miejsca (czasu antenowego) na publikacje przypominające o zagrożeniu, o sposobach ochrony swojego domu i wyposażenia itp. W okresie bez powodzi,
* warunków współpracy, sposobów przekazywania mediom informacji i osób odpowiedzialnych personalnie za wzajemne kontakty.
Komercyjny charakter części mediów powoduje, że poza okresem samej powodzi trudno jest je zainteresować tematyką powodziową. Wykorzystuje się więc w tym celu różne preteksty: rocznice powodzi, zakończenie kolejnego etapu realizacji prac zabezpieczających przed powodzią, otwarcie wystawy na temat powodzi historycznych itp.
Innym problemem są przekłamania, jakie pojawiają się w publikowanych materiałach. Można je wyeliminować przekazując dziennikarzom informacje w formie krótkich notatek, napisanych prostym językiem. Z tego samego powodu dobrze jest utrzymywać kontakt z tą samą grupą dziennikarzy - po jakimś czasie wiedzą oni na tyle dużo o powodzi, że sami korygują błędy.
Druki ulotne
Materiały informacyjne, takie jak listy, ulotki czy broszury, nadają się świetnie do przekazywania wszelkiego rodzaju porad, instrukcji postępowania, użytecznych adresów, telefonów alarmowych itp., czyli zarówno informacji istotnych z punktu widzenia profilaktyki, jak i informacji, które powinny być „pod ręką" w razie zagrożenia. Mogą one być rozsyłane pocztą do wszystkich mieszkańców, umieszczane w widocznych miejscach (np. Na klatkach schodowych, w środkach komunikacji), rozpowszechniane w miejscach publicznych, takich jak: siedziby władz samorządowych i administracyjnych, urzędy, szkoły, ośrodki zdrowia, kościoły, sklepy, kluby itp. Lub przekazywane bezpośrednio do rąk zainteresowanych osób (np. Na specjalnych spotkaniach poświęconych powodzi).
Znaki wielkiej wody
„Znaki wielkiej wody", to tablice upamiętniające powodzie historyczne. Są one bardzo skuteczną metodą przypominania mieszkańcom, że żyją na terenach zagrożonych powodziami. Wiele takich znaków umieszczano dawniej w widocznych miejscach na budynkach dla przestrogi przyszłym pokoleniom. Zamiast tablic na budynkach, można dla upamiętnienia powodzi ustawić w publicznych miejscach specjalne słupy lub obeliski z zaznaczonymi poziomami największych powodzi.
Internet
Nie do pominięcia jest znaczenie i rola informacyjna Internetu - nowego medium, które również w Polsce rozwija się coraz szybciej. Jak dynamiczne jest to medium świadczy fakt, że już w pierwszych dniach powodzi w 1997 roku powstały strony WWW, na których można było znaleźć informacje o aktualnej sytuacji powodziowej na danym terenie i apele o pomoc dla powodzian (niejeden transport z indywidualną pomocą dotarł pod wskazany adres, właśnie na apel „Internauty”).
Na podstawie doświadczeń innych krajów można powiedzieć, że Internet nadaje się najlepiej do udostępniania poradników, podręczników i informacji fachowych oraz do niektórych form edukacji dzieci.
Wiele gmin ma już dzisiaj swoje strony WWW w Internecie - warto na nich poświęcić trochę miejsca zagrożeniom środowiskowym.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi
Warto nawiązać współpracę z organizacjami społecznymi, młodzieżowymi i pozarządowymi, działającymi na danym obszarze, gdyż są one zwykle bardzo pomocne w rozpowszechnianiu informacji i prowadzeniu działań edukacyjnych.
Zobacz również serwis: Pomoc społeczna
W jakim zakresie i jak edukować
Działania informacyjne w zakresie zagrożenia powodziowego powinna uzupełniać systematyczna, odpowiednio przygotowana edukacja dzieci i młodzieży w szkołach oraz w miarę możliwości edukacja dorosłych.
Szkolenia
Szkolenia i kursy są znakomitą formą podnoszenia wiedzy i kwalifikacji w zakresie metod ochrony przed powodzią pracowników firm i instytucji usytuowanych na terenach zalewowych, pracowników administracji samorządowej odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w gminach oraz instytucji publicznych i służb zwyczajowo zaangażowanych w ochronę przeciwpowodziową, takich jak straż pożarna, służba zdrowia, opieka społeczna itp.
Natomiast wszystkim mieszkańcom, zainteresowanym szczegółowo metodami ochrony przed powodzią władze powinny zapewnić możliwość skorzystania z doradztwa technicznego prowadzonego przez specjalistów w zakresie technologii i techniki budowania na terenach zalewowych, materiałów budowlanych, metod zabezpieczania budynków przed dostaniem się do nich wód powodziowych, sposobów osuszania zalanych obiektów itp.
Zobacz również serwis: Sprawy urzędowe
Edukacja dzieci i młodzieży
Prowadzenie edukacji w szkołach w zakresie powodzi wymaga opracowania specjalnego programu i przeszkolenia nauczycieli. Program powinien obejmować podstawowy zakres wiedzy na temat:
* definicji powodzi, rodzajów powodzi i ich przyczyn
* zagrożeń, jakie stwarza powódź dla środowiska, ludzi i zwierząt
* historii lokalnych powodzi
* systemu ochrony przed powodzią, lokalnego systemu ostrzeżeń powodziowych (stopień zagrożenia, sygnalizacja, zalecane sposoby postępowania przed, w czasie i po powodzi)
* indywidualnych sposobów zabezpieczania się przed powodzią
* likwidacji skutków powodzi.
Program można realizować poprzez:
* lekcje (proponuje się opracowanie specjalnych materiałów dydaktycznych w formie gotowych konspektów lekcji, scenariuszy różnych gier i ćwiczeń, filmów, serwisów w Internecie)
* spotkania z osobami zajmującymi się ochroną przeciwpowodziową (specjaliści, władze lokalne)
* konkursy, quizy, inscenizacje, prace plastyczne, literackie
* zajęcia terenowe i wywiady z mieszkańcami (szukanie i utrwalanie „znaków wielkiej wody", wspomnienia dotyczące przeszłych powodzi)
* przygotowywanie i organizowanie wystaw (opracowanie lokalnej historii powodzi na podstawie materiałów historycznych i wspomnień mieszkańców)
* ćwiczenia praktyczne (prezentację i popularyzację prawidłowych zachowań w czasie powodzi)
* wycieczki (zapoznawanie się z technicznymi metodami ochrony - wały, zbiorniki retencyjne).
Najciekawsze dla młodzieży z pewnością będą wszelkiego rodzaju zajęcia terenowe, spotkania, warsztaty itp.
Edukacja dorosłych poprzez dzieci
Bezpośrednia edukacja dorosłych jest trudna, a jej skuteczność niewielka, gdyż w zorganizowanej formie można by ją prowadzić jedynie w postaci dobrowolnych kursów i szkoleń. Jest jednak mało prawdopodobne, by ten rodzaj szkoleń i kursów znalazł szerszy oddźwięk. Dlatego też w wielu krajach na świecie wykorzystuje się w edukacji dorosłych oddziaływanie dzieci na rodziców. Dobrym pomysłem są tutaj, inicjowane przez władze lokalne, wspólne przedsięwzięcia (np. Konkursy) w zakresie ochrony przed powodzią w których uczestniczyliby: młodzież szkolna, rodzice, mieszkańcy, różne firmy i instytucje.