Podżeganie jest jedną z form popełnienia przestępstwa i razem ze sprawstwem oraz pomocnictwem tworzy tzw. formy zjawiskowe. Jak zatem odróżnić podżeganie od sprawstwa lub pomocnictwa i jakie konsekwencje z tego tytułu przewidział ustawodawca?
Podstawa prawna
Zagadnienie podżegania zostało uregulowane w art. 18 § 2 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) i oznacza sytuację, w której podżegający chce, by inna osoba dokonała czynu zabronionego i nakłania ją do tego.
Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019
Strona podmiotowa i przedmiotowa
Mówiąc o nakłanianiu mamy na myśl działanie podżegającego, które jest skierowane do konkretnego podmiotu, gdyż w przypadku nakłania większej ilości osób sprawca popełni przestępstwo z art. 255 k.k. (tj. nawoływanie i pochwalanie przestępstwa). Ustawodawca nie wskazał w jaki sposób należy rozumieć określenie "nakłanianie", w związku z czym, celem wykładni, należy przytoczyć fragment wyroku SN o sygn. akt V KK 22/17 z dnia 8 lutego 2018 roku, z którego wynika, że "nakłanianie do popełnienia przestępstwa może mieć postać tylko działania wyrażonego gestem, mimiką, słowem lub radą czy groźbą, ale tylko, podkreślić trzeba, działania". W tym miejscu należy również zwrócić uwagę, na dość ciekawe postanowienie SN o sygn. akt II KK 18/17 z dnia 11 maja 2017 roku, w którym wypowiedziano się w kwestii możliwości podżegania do podżegania. Otóż zgodnie z wskazanym orzeczeniem "dopuszczalna jest konstrukcja tzw. podżegania łańcuszkowego, czyli podżegania do podżegania, gdy nakłaniający nie ma możliwości oddziaływania na bezpośredniego wykonawcę i czynności nakłaniania kieruje na inną osobę, która ma następnie nakłonić bezpośredniego wykonawcę do popełnienia czynu zabronionego".
Za podżeganie sąd wymierza karę przewidzianą dla sprawstwa, chyba że podżegacz dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu do którego podżegał i wówczas nie popełnia przestępstwa. Dodatkowo podżegacz może skorzystać z tzw. "czynnego żalu".
Usiłowanie podżegania
Zgodnie z art. 22 § 1 k.k. jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, podżegający odpowiada jak za usiłowanie, z kolei w sytuacji, gdy czynu zabronionego nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, jak również może odstąpić od jej wymierzenia (art. 22 § 2 k.k.). Celem doprecyzowania należy przytoczyć wyrok SA w Katowicach o sygn. akt II AKa 173/18 z dnia 21 czerwca 2018 roku, w myśl którego "podżeganie może być popełnione w formie usiłowania, i to zarówno wtedy, gdy usiłujący bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego, opisanego w części szczególnej kodeksu karnego, jak i wtedy, gdy bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego o znamionach podżegania". Nadto z wyroku SA w Warszawie o sygn. akt II AKa 419/15 z dnia 26 października 2017 roku wynika, że "dla uznania podżegania za dokonane niezbędne jest ustalenie, że został urzeczywistniony skutek nakłaniania przez wzbudzenie u osoby nakłanianej zamiaru popełnienia przestępstwa. Jeśli podjęte przez nakłaniającego działania z jego perspektywy okazały się nieefektywne - to podżeganie nie wyszło poza fazę usiłowania".
Polecamy serwis: Prawo karne