Zmiany w Kodeksie karnym
- Pomimo zmian ministerialny projekt w dalszym ciągu charakteryzuje się nadmierną represyjnością
- To kolejne uwagi RPO – pierwsze przedstawił w lutym
Rzecznik podkreśla, że projekt, gdyby wszedł w życie, nie tylko podwyższyłby kary za niektóre czyny, ale też generalnie górną granicę kary pozbawienia wolności - do lat 30 (art. 37). Ograniczona zostałaby też m.in. możliwość orzeczenia kary wolnościowej (w miejsce pozbawienia wolności). Rzecznik powtarza, że zwiększenie represyjności nie przyczyni się do zmniejszenia przestępczości. Lepszy skutek odstraszający wywołuje bowiem łagodniejsza, lecz nieuchronna kara, niż sankcja surowsza, kiedy sprawca ma nadzieję, że jej uniknie.
Zgłoszone przez RPO uwagi są szeroko udokumentowane. Rzecznik prosi o ponowne przeanalizowanie projektu.
Uwagi RPO – przykładowe zagadnienia:
Warunkowe zwolnienie przy dożywociu
Projekt przewiduje wydłużenie okresu odbywania kary, po którym skazany na dożywotnie pozbawienie wolności może starać się o uzyskanie warunkowego zwolnienia z 25 do 35 lat. Rozwiązanie takie pozostaje w jawnej sprzeczności z gwarancjami wynikającymi art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Trybunał w Strasburgu wywiódł, że skazani na karę dożywotniego pozbawienia wolności powinni mieć prawo do uruchomienia procedury oceny potrzeby dalszego pozbawienia wolności po odbyciu nie więcej niż 25 lat kary. System prawa winien zostać tak ukształtowany, aby skazany miał hipotetyczną możliwość ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.
Zasady sądzenia małoletnich
W obecnym brzmieniu art. 10 § 2 k.k. pozwala w niektórych wypadkach na postawienie przed sądem małoletniego który ukończył 15 lat jako dorosłego w konkretnych przypadkach. Proponowane tu zmiany sprowadzają się do zamiany możliwości w obowiązek. Tymczasem aprioryczne określenie sytuacji, kiedy małoletni może odpowiadać jak dorosły wydaje się niezwykle trudne, wręcz niemożliwe, bowiem zależy ono od stopnia dojrzałości, rozwoju intelektualnego i środowiska, w którym sprawca się wychowuje.
Okoliczności łagodzące i obciążające
Rzecznik podtrzymuje krytyczne uwagi dotyczące wprowadzenia przykładowej listy okoliczności łagodzących i obciążających (projektowany art. 53 § 2a i 2b k.k.). Może to prowadzić do automatyzmu w orzekaniu i zniechęcać organy ścigania do poszukiwania innych okoliczności niemieszczących się w tym katalogu, a mogących mieć wpływ na wymiar kary.
Zabójstwo
W odniesieniu do zaostrzenia odpowiedzialności karnej za zabójstwo (art. 148 k.k.) zaakcentować należy, że w porównaniu z poprzednim projektem, w nowym zaostrza się odpowiedzialność karną za zabójstwo z 8 do 10 lat (art. 148 § 1 k.k.) i z 12 do 15 lat (art. 148 § 2 k.k.). Z uzasadnienia projektu nie wynika jednak dlaczego doszło do zaostrzenia odpowiedzialności.
II.510.177.2019