Jak rozumieć namowę i pomoc do samobójstwa w polskim prawie karnym?

Podstawa prawna i komentarz

Przestępstwo namowy i pomocy do samobójstwa zostało spenalizowane w art. 151 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) i popełnia je osoba, która namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie. Sprawca przestępstwa podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Analizując zapis omawianego przestępstwa, można dojść do wniosku, iż do wypełnienia znamion przestępstwa nie jest wymagany zgon samobójcy, lecz wystarczy sama próba samobójcza, a nawet jej ułatwienie. Należy również mieć na uwadze, że przestępstwo może popełnić każdy i nie jest wskazane, czy sprawcą ma być osoba najbliższa czy osoba obca jak np. sąsiad.

Kolejnym problemem, który należy omówić jest osoba samobójcy lub niedoszłego samobójcy. Aby lepiej nakreślić to zagadnienie należy przytoczyć wyrok SA w Gdańsku o sygn. II AKa 276/09 z dnia 13 listopada 2009 roku, w myśl którego, osoba, którą się namawia lub której udziela się pomocy do targnięcia się na własne życie, musi ze względu na swoje właściwości psychiczne być w stanie rozpoznać w pełni znaczenie czynu i pokierować swoim postępowaniem. Przy braku takiego rozeznania (dziecko, osoba niepoczytalna), czyn sprawcy może być uznany za przestępstwo z art. 148 k.k. (tj. zabójstwo). Innymi słowy, osoba chcąca targnąć się na własne życie musi rozumieć zachowanie sprawcy i musi wiedzieć na co się godzi, czyli musi umieć rozpoznać konsekwencje targnięcia się na swoje życie i taki też pogląd dominuje w doktrynie prawa karnego.

W tym miejscu warto również rozważyć, czy nie należałoby rozszerzyć niniejszego przestępstwa o surowszą karalność dla sprawcy, w sytuacji, gdy osoba nieletnia czy osoba niepoczytalna targnie się na własne życie. Wówczas sprawca mógłby ponosić surowszą odpowiedzialność np. przez wymierzenie kary pozbawienia wolności w górnych granicach zwiększonej o połowę. Takie doprecyzowanie pozwoliłoby na rozgraniczenie karalności z uwagi na cechy osobiste samobójcy czy przyszłego samobójcy tzn. w przypadku osoby, która potrafi przewidzieć konsekwencje czynu, sprawca poniósłby karę w wymiarze do 5 lat pozbawienia wolności, zaś w przypadku gdy osoba nie potrafi przewidzieć konsekwencji czynu do którego jest namawiana bądź jest jej udzielana pomoc, to sprawca miałby wymierzony wyższy, surowszy wymiar kary.

Istotną kwestią jest również przewidziana forma kary za omawiane przestępstwo. Ustawodawca przyjął, że namowa i pomoc do samobójstwa może być zagrożona tylko karą pozbawienia wolności. Wydaje się, że gdyby w przepisie byłaby możliwość ukarania sprawcy karą ograniczenia wolności, to taka kara mogłaby być uznana za rażąco niską i niespełniającą swoich podstawowych celów. Warto również zwrócić uwagę, że ustawodawca nie przewiduje możliwości zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary czy nawet odstąpienia od niej.

Polecamy serwis: Prawo karne