Nowe zasady
13 czerwca 2009 roku, weszła w życie nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wprowadzająca wiele nowych rozwiązań. Jednym z nich są zmiany w zakresie uznania dziecka. Stan prawny przedstawiany w niniejszym artykule odnosi się do najnowszego brzmienia kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jedną z nich (aczkolwiek najmniej ważną) jest zmiana terminologii- zamiast uznania dziecka, mamy obecnie do czynienia z uznaniem ojcostwa.
Co daje uznanie dziecka
Uznanie dziecka wpływa w pierwszej kolejności na jego akt urodzenia- w którym w miejsce ojca wpisywany jest mężczyzna, który uznał ojcostwo. Uznanie jest bowiem niczym innym, jak formalne potwierdzenie, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka. Jest ono niezbędne, w sytuacji, w której ojcem nie jest mąż matki (który korzysta… a czasem cierpi) z domniemania ojcostwa.
Uznanie dziecka sprawia, że uznający traktowany jest jako pełnoprawny rodzic- z pełną władzą rodzicielską, oraz prawem do wzajemnego dziedziczenia z dzieckiem. Podczas procedury uznania dziecka rodzice decydują również o nazwisku dziecka.
Porównaj: nazwisko dzieci w związku partnerskim
Kto i wobec kogo może uznać ojcostwo
Uznania ojcostwa dokonuje mężczyzna, w stosunku do dziecka, które uważa za swoje. Po ostatniej zmianie, uznania może dokonać osoba 16-o letnia, wobec której nie ma przesłanek do zupełnego ubezwłasnowolnienia. Jednak, z uwagi na brak pełnej zdolności do czynności prawnych (którą osiąga się wraz pełnoletnością), może tego dokonać jedynie przed sądem opiekuńczym.
Jedynym warunkiem jakie musi spełnić dziecko, aby można było uznać w stosunku do niego ojcostwo – to być niepełnoletnim. (co nie zawsze oznacza nie osiąganie 18 lat- porównaj). W związku z powyższym uznać można ojcostwo:
- dziecka jeszcze nie narodzonego (poczęte);
- dziecka zmarłego – jednak w tym przypadku uznanie może nastąpić w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym uznający dowiedział się o jego śmierci, nie później także niż do momentu, w którym osiągnęłoby pełnoletność.
Jakie są warunki uznania ojcostwa
Pierwszym warunkiem na uznanie ojcostwa jest to (co już było wspomniane), że musi być niepełnoletnie. Jest to istotna zmiana w stosunku do poprzedniej regulacji (sprzed 13 czerwca 2009r.) kiedy uznanie dziecka pełnoletniego było możliwe (za zgodą matki).
Kolejne związane są z kwestią zgody matki i miejsca, w którym można dokonać uznania.
Potwierdzenie przez matkę
Matka dziecka musi potwierdzić, że mężczyzna uznający dziecko jest jego ojcem- może złożyć odpowiednie oświadczenie wraz z ojcem lub w ciągu 3 miesięcy od daty złożenia przez niego oświadczenia o uznaniu ojcostwa.
W wyniku niedopatrzenia ustawodawcy w obecnym kształcie ustawy brakuje możliwości złożenia oświadczenia o zgodzie na uznanie przez osobę inną niż matka dziecka (np. w sytuacji, w której nie żyje). W poprzednim stanie prawnym zgoda mogła być wydana również przez przedstawiciela ustawowego dziecka. W zależności od tego jak na sytuację patrzeć będą sądy – może dojść do sytuacji, w której w przypadku śmierci matki dziecko nie będzie mogło być uznane.
Miejsce złożenia oświadczenia
Podstawowym miejscem złożenia oświadczenia o uznaniu ojcostwa jest urząd stanu cywilnego, właściwy ze względu na sporządzenie aktu urodzenia dziecka . Uznający oraz matka dziecka stają przed kierownikiem urzędu w celu złożenia oświadczenia, ten wyjaśnia im skutki uznania ojcostwa (m.in. w zakresie nazwiska dzieci) oraz różnice pomiędzy uznaniem a przysposobieniem.
Kierownik urzędu stanu cywilnego może odmówić uznania ojcostwa, jeśli uznanie będzie niedopuszczalne lub gdy będzie miał uzasadnione wątpliwości co do faktycznego ojcostwa.
Kodeks rodzinny pozwala również złożyć oświadczenie przed sądem opiekuńczym (w przypadku oświadczeń uznającego lub matki, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnej ze względu na wiek jest to obowiązek) lub w urzędzie konsularnym (za granicą).
W sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia matki, lub uznającego ojcostwo, oświadczenia mogą być złożone również:
- do protokołu sporządzonego przed notariuszem
- do protokołu sporządzonego wobec wójta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy.
Kiedy nie można uznać ojcostwa
Poza warunkami przyczynami wskazanymi powyżej, uznanie może nie odbyć się również z poniższych przyczyn:
- jeśli zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki;
- jeśli toczy się sprawa o ustalenie ojcostwa (w przypadku zatajenia informacji, oświadczenie będzie bezskuteczne);
Co jeśli uznający nie jest ojcem
W sytuacji, w której okaże się że uznający nie jest rzeczywistym ojcem dziecka, zarówno on jak i matka (oraz dziecko po uzyskaniu pełnoletności) może dochodzić stwierdzenie bezskuteczności uznania ojcostwa.
Porównaj: Stwierdzenie bezskuteczności uznania ojcostwa.