Zgodnie z treścią art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest podstawą do prowadzenia egzekucji nie tylko z majątku osobistego dłużnika, lecz także z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy (art. 7761 § 1 k.p.c.).
Zgodnie z § 2 powyższego artykułu zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, mocą której rozszerzono wspólność majątkową, nie wyłącza prowadzenia egzekucji z tych składników majątku, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby umowy takiej nie zawarto.
Zobacz również: Jak przebiega egzekucja z majątku wspólnego małżonków?
Przepis § 2 nie wyłącza obrony dłużnika i jego małżonka w drodze powództw przeciwegzekucyjnych, jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela (art. 7761 § 3 k.p.c.). Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio, gdy egzekucja jest prowadzona na podstawie samego tytułu egzekucyjnego.
Zgodnie z treścią art. 787 k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa (Art. 7871 k.p.c.).
Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności według przepisów art. 787 i art. 7871 oraz prowadzenia na podstawie tak powstałego tytułu wykonawczego egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. Przepis niniejszy nie wyłącza obrony małżonków w drodze powództw przeciw egzekucyjnych, jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela (Art. 7872 k.p.c.)
Zobacz również: Forum prawne
Orzecznictwo
III CZP 60/96 uchwała SN 1996.09.20 OSNC 1996/11/140
Tytuł wykonawczy przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim nie uprawnia do prowadzenia egzekucji z nieruchomości objętej wspólnością ustawową bez nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi tej osoby.
III CZP 105/08 uchwała SN 2008.11.19 OSNC 2009/10/136.
Małżonkowi dłużnika, przeciwko któremu - na podstawie art. 787 § 1 k.p.c. w brzmieniu ustalonym przez art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 45, poz. 234) - została nadana klauzula wykonalności z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, nie przysługuje powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841 § 1 k.p.c.).
III CZP 85/08 uchwała SN 2008.10.16 OSNC 2009/4/56
Dłużnik nie jest uczestnikiem postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonkowi w trybie art. 787 k.p.c.
II CKN 498/00 postanow. SN 2001.06.13 LEX nr 52645
Małżonek dłużnika z chwilą nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności staje się dłużnikiem egzekwowanym. Przysługuje mu więc obrona przy pomocy środków przewidzianych dla takiego dłużnika w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym. Ma on w szczególności możliwość wniesienia powództwa opozycyjnego (art. 840 k.p.c.) oraz o umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.c. i art. 53 ust. 3 Prawa bankowego). Nie może natomiast przeciwdziałać prowadzeniu egzekucji z określonego przedmiotu naruszającej jego prawo, gdyż przestał już być osobą trzecią w rozumieniu art. 841 k.p.c
IV CZ 29/76 postanow. SN 1976.04.12 OSP 1978/3/48
Przepis art. 787 k.p.c. nie ma zastosowania w razie śmierci małżonka będącego dłużnikiem, w stosunku do którego został wydany tytuł egzekucyjny; przepis ten nie ma również zastosowania w innych wypadkach ustania małżeństwa po wydaniu tytułu egzekucyjnego.
III CZP 59/75 uchwała SN 1975.08.21 OSNC 1976/4/81
Małżonek dłużnika nie może w drodze powództwa, przewidzianego w art. 841 § 1 k.p.c., żądać zwolnienia od egzekucji przedmiotu, wchodzącego w skład majątku wspólnego i znajdującego się we wspólnym władaniu małżonków, tylko na tej podstawie, że wierzyciel nie uzyskał przeciwko niemu klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c.
I CZ 146/74 postanow. SN 1974.10.30 LEX nr 7606
Skuteczne nadanie klauzuli wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c. następuje wtedy, kiedy ustrój wspólności majątkowej istnieje nie tylko w chwili wydania (podpisania) postanowienia co do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności lecz także w chwili, w której postanowienie to staje się prawomocne. Gdy zaś w chwili w której postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności staje się prawomocne, ustrój wspólności majątkowej już nie istnieje - art. 787 k.p.c. nie ma zastosowania.
II CZ 61/69 postanow. SN 1969.06.11 OSNC 1970/4/65
W klauzuli wykonalności wydanej w trybie art. 787 k.p.c. sąd stwierdza zgodnie z tym przepisem, że odpowiedzialność małżonka dłużnika ograniczona jest do "majątku objętego wspólnością majątkową" bez szczegółowego wymieniania przedmiotów majątkowych objętych tą wspólnością. Jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego opartego na tytule egzekucyjnym opatrzonym klauzulą wykonalności z art. 787 k.p.c. zajęto przedmiot wchodzący w skład majątku odrębnego małżonka dłużnika, to małżonek ten może wytoczyć powództwo z art. 841 § 1 k.p.c. o zwolnienie tego przedmiotu od egzekucji.
Zobacz również serwis: Majątek