Brak dowodów, że podwyższenie stawki dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami ze środków PFRON prowadzi do zwiększenia zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Wręcz przeciwnie. Coraz mniej osób z niepełnosprawnościami jest rejestrowanych w systemie obsługi dofinansowań i refundacji, który służy PFRON do ustalania i wypłaty dofinansowań dla pracodawców. Tak stwierdza Fundacja Blind&Proud, która przesłała redakcji Infor.pl swoje postulaty w sprawie projektu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
"Sprzeciwiamy się zwiększeniu dofinansowania z PFRON dla wszystkich pracodawców zatrudniających OzN. Podwyższenie kwot dofinansowania nie przełoży się na wzrost zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Dla wielu firm będzie stanowić po prostu dodatkowy przychód. Osoby z niepełnosprawnościami swoją pracą zarabiają na wynagrodzenie tak samo jak inni obywatele" - pisze Anna Wróblewska z Fundacji Blind&Proud. "Zgłosiliśmy do MRPiPS nasze zainteresowanie pracami nad projektem. Przygotowaliśmy nasze postulaty. Uważamy, że środki, które mają być przeznaczone dla pracodawców, powinny zostać przeznaczone na wsparcie osób z niepełnosprawnościami - asystencję osobistą, poprawę dostępności i treningi umiejętności niezależnego życia" - wskazuje w korespondencji przesłanej do redakcji Infor.pl.
Oto postulaty Fundacji Blind&Proud w sprawie projektu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, numer projektu UD55.
Interes będący przedmiotem ochrony: utrzymanie i dalszy rozwój wsparcia osób z niepełnosprawnościami ze środków PFRON.
1. Odstąpienie od podwyższenia pracodawcom dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami finansowanego ze środków PFRON, o którym mowa w art. 26a ust. 1. pkt 1 ustawy o rehabilitacji.
Od kwietnia 2014 do marca 2020 stawki dofinansowania pracodawcom kosztów wynagrodzenia pracowników z niepełnosprawnościami były ustalone na tym samym poziomie. W tym okresie płaca minimalna wzrosła z 1680 zł do 2 600 zł. To wzrost o 920 zł (ponad 35%). Bezrobocie wśród osób z niepełnosprawnościami w I kwartale 2014 roku wynosiło 17,4%, Natomiast w I kwartale 2020 roku stopa bezrobocia wśród osób z niepełnosprawnościami wynosiła 5,6%, czyli ponad trzykrotnie mniej. W tym samym czasie wzrosła także ich aktywność zawodowa z poziomu 16,3% do 17,2% (Aktywność ekonomiczna ludności Polski, GUS).
Mimo braku podwyższenia poziomu dofinansowania pracodawcom, więcej osób z niepełnosprawnościami pracowało i było aktywnych zawodowo.
Ostatnia istotna podwyżka dla pracodawców dotycząca dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami była od stycznia 2023 roku. Przykładowo kwota maksymalnego wsparcia dla osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności i schorzeniem szczególnym wzrosła z poziomu 3 150 zł do 3 600 zł, czyli 450 zł. Mimo wzrostu dofinansowania do wynagrodzeń od stycznia 2023 roku, liczba osób z niepełnosprawnościami zarejestrowanych w systemie obsługi dofinansowań i refundacji PFRON spadła z 221,4 tys. osób w grudniu 2022 do 212,5 tys. osób w styczniu 2024.
Brak dowodów, że podwyższenie stawki dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami ze środków PFRON prowadzi do zwiększenia zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Wręcz przeciwnie. Coraz mniej osób z niepełnosprawnościami jest rejestrowanych w systemie obsługi dofinansowań i refundacji, który służy PFRON do ustalania i wypłaty dofinansowań dla pracodawców.
Należy zauważyć, że dofinansowanie do wynagrodzeń nie stanowi formy aktywizacji zawodowej a jest jedynie formą finansowania jednego z kosztów ponoszonego przez pracodawcę. Nie jest to także forma wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Środki z dofinansowania otrzymuje pracodawca i samodzielnie decyduje na jaki cel je przeznaczy. Może to być cel zupełnie niezwiązany z zatrudnieniem pracownika z niepełnosprawnością. To osoba z niepełnosprawnością swoją pracą zarabia na własne wynagrodzenie na równi z pełnosprawnymi pracownikami.
Nie ma podstaw, by przeznaczać dla pracodawców dodatkowe środki publiczne na utrzymanie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Należy odstąpić od wprowadzania zmiany przepisów. W przypadku ewentualnych zwolnień pracowników z niepełnosprawnością, należy im zapewnić dostęp do istniejących instrumentów wsparcia na rynku pracy, by znalazły nowe zatrudnienie, analogicznie jak ma to miejsce dotychczas.
Dodatkowe środki wygospodarowane na wsparcie osób z niepełnosprawnościami należy przeznaczyć na ich przygotowanie do wejścia na rynek pracy – wzrost umiejętności niezależnego życia, kwalifikacji zawodowych i dostęp do usług oraz technologii wspierających. Bez tych elementów dalsze istotne zwiększenie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami nie będzie możliwe.
2. Pozostawienie sztywnej wysokości dotacji z budżetu państwa dla PFRON na wydatki związane z zadaniem wypłaty dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami.
Przepis wprowadzający stały poziom 30% dotacji z budżetu państwa na wydatki PFRON związane z dofinansowaniem do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami w ramach art. 46 ust. 1. pkt 1 ustawy o rehabilitacji został wprowadzony ustawą z dnia 14 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2023 poz. 173).
W uzasadnieniu do ustawy wprowadzającej sztywny poziom dotacji z budżetu państwa czytamy: „Niedostateczna wysokość dotacji budżetowej na wsparcie zatrudnienia osób niepełnosprawnych prowadzi do ograniczenia działalności PFRON w innych sferach, np. finansowanie wsparcia organizacji pozarządowych działających na rzecz rehabilitacji osób niepełnosprawnych”. Projekt ówczesnej ustawy był wynikiem propozycji Rady Dialogu Społecznego.
Wprowadzenie przepisów, które dopuszczą mniejszą wysokość dotacji niż stała 30% wysokość wydatków, zagraża stabilności finansowania i rozwoju wsparcia osób z niepełnosprawnościami ze środków PFRON. Nie zabezpiecza go zapis wskazujący, że kwota nie może być niższa niż z obecnego roku. Brak w założeniach uwzględnienia czynnika inflacji, która szczególnie w ostatnich latach miała bardzo istotne znaczenie dla zmniejszenia wartości realnej pieniądza. Nie ma także czynnika uwzględniającego planowany przez MRPiPS wzrost aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami, co również spowoduje przyrost wydatków PFRON na to zadanie.
Wzrost zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami i wypłacanej kwoty dofinansowań przez PFRON, przy wprowadzeniu możliwości kwoty dotacji z budżetu państwa poniżej 30% wydatków Funduszu na to zadanie, doprowadzi do sytuacji, w której PFRON będzie musiał przeznaczać proporcjonalnie więcej środków na dofinansowanie pracodawcom wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami kosztem wsparcia samych osób z niepełnosprawnościami poprzez realizowane programy i projekty (np. likwidacja barier architektonicznych, zakup specjalistycznego sprzętu) a także ograniczając wsparcie jednostek samorządu terytorialnego, które potrzebują środków Funduszu by zwiększać dostępność.
Proponowana zmiana art. 46 ust 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji zaburzy wprowadzoną równowagę proporcji wydatków PFRON przeznaczanych na dofinansowanie pracodawcom wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami kosztem wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Dlatego należy odstąpić od zmiany przepisu.