Kodeks Etyki Lekarskiej w Polsce ma swoją tradycję sięgającą 1989 r. Od tego czasu dużo zmieniło się w samej medycynie, ale również w wykorzystywanej w niej technologii. Od 1 stycznia 2025 r. zaczął obowiązywać znowelizowany Kodeks Etyki Lekarskiej, który stanowi pierwszą nowelizację kodeksu od 20 lat. Niesie on za sobą kluczowe zmiany i wyzwania dla środowiska lekarskiego.
Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej 2025
Nowelizacja Kodeksu Etyki Lekarskiej miała na celu wprowadzenie bardziej szczegółowych regulacji w kontekście nowych wyzwań związanych z postępem technologicznym, jak telemedycyna, sztuczna inteligencja czy geneza zjawiska dezinformacji w medycynie. Ponadto, Kodeks miał zdefiniować bardziej precyzyjnie zasady współpracy między lekarzami a innymi pracownikami ochrony zdrowia, w tym pielęgniarkami, a także z pacjentami i ich rodzinami.
Autorki: Prawniczki w branży beauty: Paulina Iwanowicz, Emilia Boboryko
Źródło zewnętrzne
Kluczowe zmiany w nowym kodeksie od 2025 roku
- Reklama zawodu lekarza - w nowym KEL nie znajdziemy już zapisu, który mówił, że ,,wszelkie reklamowanie jest zabroniony” czyli dawny art. 63 ust. 1 KEL. Oznacza to nic innego jak przyzwolenie na reklamowanie przez lekarza swoich usług. Należy jednak pamiętać, że reklama powinna być etyczna, co w praktyce oznacza, że lekarz nie może porównywać się z innymi specjalistami ani ich oceniać. Ponadto reklama nie może wprowadzać w błąd, a także nie mogą naruszać zaufania pacjentów do lekarzy jako grupy zawodowej.
- Sztuczna inteligencja - to zupełna nowość w etyce lekarskiej. Kodeks przewiduje możliwość korzystania z algorytmów AI w pracy lekarza, ale przy zachowaniu określonych warunków m.in. obowiązkiem lekarza jest poinformowanie pacjenta, że przy stawianiu diagnozy lub w procesie terapeutycznym będzie wykorzystana sztuczna inteligencja i uzyskanie jego świadomej zgody. Poza tym, lekarz może stosować tylko te algorytmy sztucznej inteligencji, które są dopuszczone do użytku medycznego i posiadają odpowiednie certyfikaty.
- Telemedycyna - nowy Kodeks uwzględnia rozwój telemedycyny, której znaczenie wzrosło podczas pandemii COVID-19. Zostały wprowadzone zasady dotyczące świadczenia usług medycznych na odległość. Lekarze muszą przestrzegać tych samych standardów, jak w przypadku wizyt osobistych, zapewniając odpowiednią jakość opieki. Przepisy precyzują, że lekarz może przeprowadzać konsultacje telemedyczne, ale tylko wtedy, gdy jest to możliwe i bezpieczne dla pacjenta. Obowiązkiem lekarza jest poinformowanie pacjenta o ograniczeniach teleporady w porównaniu z osobistym kontaktem z pacjentem, a w szczególności wskazanie objawów uzasadniających wizytę osobistą bądź, jeżeli zachodzi taka konieczność, zalecenie kontaktu z placówką medyczną.
- Zakaz współdziałania z osobami nieposiadającymi uprawnień - w art. 65 ust. 1 KEL wprost wskazano, że lekarz nie może współdziałać z osobami zajmującymi się leczeniem, lecz nie posiadającymi do tego uprawnień. Wątpliwość budzi stwierdzenie “osoby nie posiadające uprawnień”. Wedle art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, z późn. zm.) wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych. Pojawia się więc pytanie czy znowelizowany art. 65 KEL wyklucza współpracę z kosmetologami oraz innymi osobami działającymi w zakresie zabiegów estetycznych?
- Relacja z pacjentem w internecie - działaniami i zachowaniem lekarza w internecie i mediach powinny kierować te same zasady, jak przy kontakcie bezpośrednim z pacjentem. Lekarze powinni być świadomi standardów dotyczących prywatności pacjentów i poufności informacji o pacjentach, których należy przestrzegać w codziennej pracy, jak i w przestrzeni Internetu. Lekarze kontaktujący się z pacjentami za pośrednictwem Internetu czy mediów społecznościowych, komunikatorów, muszą zachować odpowiednie granice w relacji pacjent–lekarz, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi etyki zawodowej, tak samo jak w każdym innym kontekście.
- Przejrzystość i odpowiedzialność - lekarz ma teraz obowiązek, a nie tylko powinność, informowania pacjenta o korzyściach i ryzyku proponowanych działań diagnostycznych i leczniczych. Ponadto Kodeks nakłada na lekarza także obowiązek dokumentowania leczenia z należytą starannością, w sposób rzetelny oraz zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Nie ulega wątpliwości, że prawidłowe prowadzenie dokumentacji medycznej jest nie tylko ważnym elementem jakości świadczenia medycznego, ale także stanowi formę kontroli procesu leczniczego. Powinno umożliwić odtworzenie procesu diagnostyczno-leczniczego, co ma istotne znaczenie w przypadku jakiegokolwiek sporu pomiędzy pacjentem a lekarzem w przyszłości, przy niepomyślnym przebiegu choroby.
- Terapia daremna - nowelizacja wprowadza do kodeksu pojęcie „terapii daremnej”. Tak określa się działania medyczne, których podjęcie było uzasadnione oceną stanu pacjenta i z punktu widzenia aktualnej wiedzy medycznej ich wdrożenie było uzasadnione, a które w toku opieki nad pacjentem okazały się nieskuteczne i nie przynoszą choremu korzyści. Kodeks zabrania lekarzowi stosowania takiej terapii, przy czym wskazuje, że decyzja o uznaniu terapii jako daremnej należy do zespołu leczącego i powinna w miarę możliwości uwzględniać wolę pacjenta.
- Relacja z innymi pracownikami ochrony zdrowia - nowy kodeks etyki kładzie nacisk konieczność okazywania wzajemnego szacunku w relacjach między lekarzami. W szczególny sposób odnosi się do znaczenia współpracy międzypokoleniowej oraz ostrożności w formułowaniu opinii o pracy innych lekarzy. Wskazuje również na odpowiedzialność lekarzy za informowanie o dostrzeżonych nieprawidłowościach, co podkreśla ich rolę nie tylko jako specjalistów, ale także jako strażników etyki zawodowej oraz ochrony pacjentów.
Podsumowanie
Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej to krok w stronę bardziej nowoczesnej, odpowiedzialnej i transparentnej medycyny. W dobie intensywnego rozwoju technologii szczególnie interesująca jest próba uregulowania wykorzystania sztucznej inteligencji w działalności leczniczej. Wprowadzenie zasad dotyczących telemedycyny, ochrony prywatności pacjentów, współpracy interdyscyplinarnej oraz zwiększenia odpowiedzialności lekarzy za swoje decyzje stanowi odpowiedź na wyzwania współczesnego świata medycyny. Choć wdrożenie nowych zasad będzie wymagało czasu i adaptacji, ich celem jest poprawa jakości opieki zdrowotnej w Polsce oraz budowanie zaufania między lekarzami a pacjentami.