NSA wskazał na ważny niuans. Opiekun osoby niepełnosprawnej (matka) ma zasiłek stały. Podstawą dla tego zasiłku była całkowita niezdolność do pracy. Opiekun w świadczeniu pielęgnacyjnym musi być zdolny do pracy. Tylko wtedy może zrezygnować z pracy dla wykonania zadania opieki nad osobą niepełnosprawną (tu córka leżącą, stopień znaczny niepełnosprawności, pełna niesamodzielność). Pomimo zasiłku stałego (i niezdolności do pracy) matka została uznana dla świadczenia pielęgnacyjnego za osobę potencjalnie zdolną do pracy. Jak to jest możliwe? Na pozór wydaje się niemożliwe. A jednak jest możliwe.
Stan faktyczny i prawny mamy taki:
1) Matka pobiera zasiłek stały z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
2) Matka składa wniosek o świadczenie pielęgnacyjne (w 2025 r. kwota świadczenia 3287 zł - każdy miesiąc). Matka opiekuje się córką (stopień znaczny niepełnosprawności, niezdolna do samodzielnej egzystencji, osoba leżąca (z trudne samodzielnie porusza się po mieszkaniu z pomocą matki.
3) MOPS odmawia świadczenia pielęgnacyjnego przez zasiłek stały - wydany jest w związku z niezdolnością do pracy matki. MOPS wyciąga wniosek: "Matka nie udowodniła, że mając zasiłek stały (orzeczenie o niepełnosprawności stopień umiarkowany), to zrezygnowała z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej dopiero ze względu na opiekę nad córką legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności." MOPS twierdzi więc, że matka zrezygnowała z pracy przez zasiłek stały, a nie dla opieki nad niepełnosprawną córką
5) NSA: Przepisy nie pozwalają MOPS zajmować się zasiłkiem stałym w trakcie procedury przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego:
O niczym takim nie mówi będący podstawą prawną działań MOPS art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych (dalej uśr), który determinuje konieczność oceny korelacji zachodzącej pomiędzy możliwością kontynuowania/podjęcia aktywności zawodowej przez opiekuna, a zakresem sprawowanych czynności opiekuńczych, związanych z indywidualnymi ograniczeniami dotyczącymi samodzielnej egzystencji osoby legitymującej się stosownym orzeczeniem.
MOPS powinien uwzględnić zapisy z orzeczenia o niepełnosprawności (stopień umiarkowany) matki jako osoby niepełnosprawnej
Z orzeczenia tego wynikało, że:
1) matka ma umiarkowany stopień niepełnosprawności (orzeczenie zostało wydane na stałe).
2) matka może być zatrudniona w warunkach chronionych.
Polecamy VAT 2025. Podatki część 2
WNIOSKI? Osoba niepełnosprawna mogła podjąć zatrudnienia w specjalnie dla niej przystosowanych warunkach. Powinna więc być traktowana jako osoba potencjalnie zdolna do świadczenia pracy, a tym samym posiadająca możliwość wyboru tj. rezygnacji z wykonywania pracy bądź też jej niepodejmowania. Taka rezygnacja - jak wiadomo - była podstawą przyznania starego świadczenia pielęgnacyjnego.
Zasiłek stały albo świadczenie pielęgnacyjne - trzeba wybrać jedno
W uzasadnieniu wyroku NSA czytamy:
"(...) w sytuacji gdy postępowanie z wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego wykaże, że zachodzą przesłanki umożliwiające jego uwzględnienie i jedyną przeszkodą pozostanie pobieranie zasiłku stałego, obowiązkiem organu będzie poinformowanie skarżącej o możliwości dokonania wyboru jednego z tych świadczeń przez rezygnację z pobierania świadczenia niższego. Wybór ten może zrealizować przez złożenie do organu wniosku o rezygnację z zasiłku stałego. Konieczna jest bowiem taka organizacja działań organu, aby nie pozostawić osoby uprawnionej bez należnego jej świadczenia nawet przez krótki czas (por. wyrok NSA z dnia 12 września 2024 r. sygn. akt 2354/23"
Dane wyroku NSA o zasiłku stałym i świadczeniu pielęgnacyjnym
sygn. akt I OSK 677/24 - Wyrok NSA z 25 marca 2025 r. link prowadzący do uzasadnienia wyroku.
Zasiłek stały - dane z gov.pl
Zasiłek stały przysługuje:
- pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
- pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku od dnia 1 stycznia 2025 r. nie może być wyższa niż 1 229 zł miesięcznie.
2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
Przy ustalaniu uprawnienia oraz wysokości zasiłku stałego do dochodu nie wlicza się kwoty zasiłku okresowego.
Stare świadczenie pielęgnacyjne - dane z gov.pl
Obowiązuje tu zasada praw nabytych według poniższego przykładu
Opiekun dorosłej osoby legitymującej się od 5 lat orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego 20 grudnia 2023 r. Organ właściwy rozpatruje wniosek w styczniu 2024 r., czyli po wejściu w życie nowych przepisów regulujących zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Jakie przepisy (stare czy nowe) należy w tym przypadku zastosować rozpatrując wniosek o świadczenie pielęgnacyjne?