Wniosek o wznowienie postępowania ws. administracyjnej motywowany wyrokiem TK nie musi dotyczyć istoty takiej sprawy, ale może też odnosić się np. do ponownego określenia wysokości wynagrodzenia za pomoc prawną z urzędu - tak wynika z uchwały NSA.
- Sprawa o wynagrodzenie z urzędu wraca na wokandę
- NSA: Możliwe wznowienie także w sprawach „wpadkowych”
- Adwokatura: Uchwała NSA to krok w dobrym kierunku
- Problem systemowego niedoszacowania „urzędówek”
Jak uznał NSA w dniu 26 maja br. podejmując tę uchwałę w poszerzonym składzie siedmiorga sędziów, należy "szeroko" postrzegać możliwość wznowień zakończonych postępowań, w których orzeczenia zapadły na podstawie przepisów uznanych następnie za niekonstytucyjne przez Trybunał Konstytucyjny.
Sprawa o wynagrodzenie z urzędu wraca na wokandę
"W przeciwnym wypadku nie byłoby podstawy wzruszenia postanowienia, które nie rozstrzygnęło o kosztach pomocy prawnej z urzędu w sposób prawidłowy i prokonstytucyjny, gdyż sąd musiałby uznać wniosek za niedopuszczalny jako dotyczący kwestii tzw. wpadkowej" - powiedział w uzasadnieniu uchwały sędzia NSA Bogusław Dauter.
U źródeł tej sprawy jest seria orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego z ostatnich lat, w których uznawano niekonstytucyjność rozporządzeń ws. ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego. Na przykład 27 lutego ub.r. TK orzekł, że norma rozporządzenia z 2016 r. przewidująca niższe wynagrodzenie dla adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu niż wynagrodzenie dla adwokatów będących pełnomocnikami z wyboru narusza konstytucję.
Na ten zeszłoroczny wyrok TK powołał się na przykład mec. Maciej Małanicz-Przybylski, który przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie z urzędu reprezentował klienta w sprawie skargi na decyzję Rady ds. Uchodźców. W sprawie tej sąd administracyjny postanowieniem przyznał mu 120 zł wynagrodzenia.
Po wyroku TK prawnik wystąpił do WSA o wznowienie postępowania w sprawie przyznanego mu wynagrodzenia. WSA odrzucił ten wniosek uznając za niedopuszczalny. Jak bowiem wtedy uznał WSA przepis o wznawianiu zakończonych postępowań po wyroku TK nie dotyczy postanowień tzw. incydentalnych i wpadkowych, które nie są orzeczeniami odnoszącymi się do istoty rozpatrywanej przez sąd sprawy.
NSA: Możliwe wznowienie także w sprawach „wpadkowych”
Adwokat złożył skargę kasacyjną do NSA, w którym zawieszono decyzję do rozstrzygnięcia sformułowanego w lutym br. przez prezesa NSA zagadnienia prawnego dotyczącego takich przypadków. W poniedziałek poszerzony skład NSA zajął się tym zagadnieniem i podjął uchwałę (II FPS 1/25), zgodnie z którą w również w takich "wpadkowych" przypadkach wznowienie postępowania jest dopuszczalne.
Jak zaznaczył w uzasadnieniu sędzia Dauter, dopuszczalność wznowienia odnoszącego się do postanowienia wpadkowego jest możliwa bezpośrednio na podstawie przepisu konstytucji, który trzeba czytać łącznie z przepisami o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Zgodnie bowiem z ustawa zasadniczą - jak przypomniał NSA - "orzeczenie TK o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania".
"Ten przepis należy czytać szeroko, uwzględniając fakt, że odnosi się on do prawomocnych orzeczeń, a więc wyroków i postanowień, w tym również postanowień niekończących postępowania w danej sprawie" - wskazał sędzia Dauter.
Adwokatura: Uchwała NSA to krok w dobrym kierunku
Jak ocenił po podjętej uchwale obecny w NSA mec. Małanicz-Przybylski, poniedziałkowe rozstrzygnięcie jest korzystne dla środowiska adwokackiego, choć bezpośrednio będzie miało znaczenie w odniesieniu do złożonych po wyrokach TK i dotychczas nierozpoznanych lub zawieszonych wniosków o wznowienie kwestii przyznania wynagrodzenia z urzędu.
Wprawdzie w przyjętej jeszcze w marcu 2024 r. uchwale Sejm stwierdził, że "uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć TK wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu przez te organy". Od czasu podjęcia tamtej uchwały przez Sejm wyroki TK nie są publikowane w Dzienniku Ustaw. Kwestia podwyższenia stawek dla adwokatów i radców prawnych jest jednak przedmiotem dyskusji i prac - m.in. w MS - od wielu miesięcy.
Problem systemowego niedoszacowania „urzędówek”
W resorcie sprawiedliwości powołano przed rokiem pełnomocnika ds. określenia zasad ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej. Został nim mec. Jacek Różycki. Z kolei na początku czerwca ub.r. weszły w życie rozporządzenia ministra sprawiedliwości określające nowe stawki dla adwokatów i radców prawnych za ponoszoną przez Skarb Państwa pomoc prawną z urzędu i zrównujące stawki za "urzędówki" ze stawkami dla prawników z wyboru. Środowiska prawnicze konsekwentnie apelują jednak o "urealnienie" stawek.
Ostatnio - w marcu br. - prezes Adwokatury mec. Przemysław Rosati skierował pismo do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara, w którym zaapelował o "pilne podjęcie działań zmierzających do zabezpieczenia w projekcie ustawy budżetowej na 2026 r. środków finansowych w wysokości, która zagwarantuje obywatelom realizację prawa do sądu i dostęp do profesjonalnej pomocy prawnej". Zwrócił się także m.in. o "określenie wynagrodzeń dla adwokatów za świadczenie pomocy prawnej z urzędu na poziomie odpowiadającym aktualnym realiom rynkowym i rzeczywistej wartości tych świadczeń".
Uchwała NSA w składzie siedmiorga sędziów z dnia 26 maja 2025 r., sygn. akt II FPS 1/25.