REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Podatek od spadków i darowizn: NSA wydał kluczową uchwałę

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Podatek od spadków i darowizn: NSA wydał kluczową uchwałę
Podatek od spadków i darowizn: NSA wydał kluczową uchwałę
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

NSA wypowiedział się w sprawie zeznań podatkowych i terminów związanych z dziedziczeniem. Podjęta przez sąd uchwała okazuje się korzystna dla obywateli.

NSA zabrał głos w sprawie podatku od spadku

REKLAMA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów, w sprawie z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich, w dniu 26 maja 2025 r. podjął korzystną dla obywateli uchwałę (sygn. akt  III FPS 2/25). NSA stwierdził, że powstanie obowiązku podatkowego na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn w odniesieniu do nabycia niezgłoszonych do opodatkowania własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu nie nakłada na podatnika tego podatku obowiązku złożenia zeznania podatkowego i niezłożenie takiego zeznania w terminie nie wypełnia przesłanki z art. 68 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej (5-letni termin do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn). Uchwałę podjęto jednogłośnie.

REKLAMA

W ustnych motywach rozstrzygnięcia NSA odwołał się do korzystnej dla podatników linii orzeczniczej, zgodnie z którą regulacja z art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn nie ma charakteru samoistnego, nie kreuje bowiem całościowej i odrębnej od innych regulacji czasu powstania obowiązku podatkowego w podatku  od spadków i darowizn. Mamy tu bowiem do czynienia z tym samym podatnikiem i tym samym przedmiotem opodatkowania, tym samym obowiązkiem podatkowym. Przepis ten określa odnowiony, czy też ponowny moment powstania obowiązku podatkowego. 

W związku z powyższym, odnowienie niezgłoszonego do opodatkowania obowiązku podatkowego z tytułu nabycia spadku, które następuje na skutek uprawomocnienia się orzeczenia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie implikuje po stronie spadkobiercy obowiązku złożenia zeznania podatkowego. Dlatego też, nie znajdzie zastosowania 5-letni termin przedawnienia prawa do wydania przez organ decyzji ustalającej. Oznacza, to, że decyzja ustalająca zobowiązanie w podatku od spadków i darowizn powinna zostać doręczona przed upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. 

Jednocześnie NSA w składzie siedmiu sędziów podkreślił, że przepisy podatkowe powinny być zredagowane w sposób jasny.

Natomiast na podstawie aktualnego brzmienia regulacji  nie można zaakceptować sytuacji, w której art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków  i darowizn odczytywany w związku z innymi przepisami (art. 17a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) miałby nakładać na obywatela w sposób niezamierzony ponowny obowiązek złożenia zeznania podatkowego (SD-3), w szczególności mając na względzie, że to niespełnienie obowiązku złożenia zeznania jest przesłanką zastosowania art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Tym samym, NSA podzielił stanowisko procesowe prezentowane w tej sprawie przez RPO.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Nabycie spadku i odwołanie

REKLAMA

Zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości wyłoniło się na kanwie sprawy indywidualnej. Postanowieniem z 30 października 2018 r. sąd rejonowy stwierdził,  że spadek po zmarłym ojcu, na podstawie ustawy, z dobrodziejstwem inwentarza, nabył w całości jego syn. Następnie sąd zawiadomił organ podatkowy o tym, kto został w tej sprawie spadkobiercą. Organ wezwał podatnika do złożenia zeznania podatkowego (SD-3), a następnie decyzją z 2 stycznia 2023 r. ustalił wysokość zobowiązania w podatku  od spadków i darowizn. Od ww. decyzji organu pierwszej instancji podatnik złożył odwołanie, w którym m.in. zarzucił, że decyzja ustalająca została wydana po upływie 3-letniego terminu przedawnienia prawa do wydania decyzji podatkowej. 

Organ drugiej instancji utrzymał w mocy niekorzystne dla obywatela rozstrzygnięcie. Natomiast WSA w Łodzi wyrokiem z 17 sierpnia 2023 r. (sygn. akt I SA/Łd 408/23) uchylił decyzje organów obu instancji. Skargę kasacyjną wniósł Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Łodzi.  

NSA w postanowieniu z 5 marca 2025 r. (sygn. akt III FSK 1588/23) uznał, że na tle rozpoznawanej sprawy indywidualnej podatnika ujawniło się następujące zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które powinno zostać rozstrzygnięcie przez skład siedmiu sędziów NSA: „Czy powstanie obowiązku podatkowego na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy  o podatku od spadków i darowizn przy nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia, rodzi na podatniku tego podatku obowiązek złożenia zeznania podatkowego, o którym mowa w art. 17a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn i czy niezłożenie takiego zeznania w terminie wypełnia przesłankę z art. 68 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej?”

Darowizny, testamenty, spadki. Prawidłowe zapisy. Przykładowe wzory

Są trzy rozbieżne linie orzecznicze

W przedmiotowej sprawie analiza orzecznictwa sądów administracyjnych, a także stanowisk prezentowanych w doktrynie doprowadziła do konkluzji, że przepis art. 6 ust. 4 ustawy  o podatku od spadków i darowizn w relacji z obowiązkiem złożenia zeznania podatkowego z art. 17a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz instytucją przedawnienia prawa do wydania decyzji podatkowej, o której mowa w art. 68 Ordynacji podatkowej, jest różnie interpretowany.

Pierwszy nurt orzeczniczy, korzystny dla podatników zakłada, że odnowienie niezgłoszonego do opodatkowania obowiązku podatkowego z tytułu nabycia spadku, w rozumieniu art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie implikuje po stronie spadkobiercy obowiązku złożenia zeznania podatkowego. W konsekwencji, w sytuacji prawnej określonej w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma zastosowania 5-letni termin przedawnienia, o którym mowa w art. 68 § 2 pkt 1 i 2 Ordynacji podatkowej. Decyzja ustalająca zobowiązanie w podatku od spadków i darowizn powinna zostać doręczona przed upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. 

Według drugiej linii orzeczniczej aprobowanej przez organy podatkowe, w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, m.in. tytułem dziedziczenia, również gdy obowiązek ten powstał na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatnik jest obowiązany do złożenia zeznania podatkowego. Tym samym, wywodzi się, że skoro podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, wynikającym z sądowego stwierdzenia nabycia spadku, organ podatkowy ma ustawowo przyznaną kompetencję do doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w okresie 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. W uzasadnieniu wskazuje się, że art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi całościową regulację prawną momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn, od którego rozpoczyna bieg 5-letniego terminu przedawnienia prawa do wydania decyzji o ustaleniu wysokości zobowiązania podatkowego, odrębną od pozostałych regulacji w tym przedmiocie, zawartych w art. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Natomiast trzecia koncepcja orzecznicza zakłada, że w sytuacji, gdy nie wygaśnie prawo organu podatkowego do wydania i doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego na podstawie pierwotnie powstałego obowiązku podatkowego (tj. w momencie przyjęcia spadku na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn), nie ma potrzeby analizowania powtórnego powstania obowiązku podatkowego na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jeżeli zatem podatnik nie złoży w terminie zeznania podatkowego, organ podatkowy ma prawo przyjąć, że zastosowanie znajdzie termin wynikający z art. 68 § 2 pkt 1Ordynacji podatkowej, a więc termin 5 lat, licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy (przyjęcie spadku). 

Konieczność zastosowania prokonstytucyjnej wykładni przepisów oraz zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika - stanowisko RPO

Rzecznik podzielił pogląd ukształtowany przez dominującą linię orzeczniczą sądów administracyjnych wskazującą, że odnowienie niezgłoszonego do opodatkowania obowiązku podatkowego z tytułu nabycia spadku, w rozumieniu art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie implikuje po stronie spadkobiercy obowiązku złożenia zeznania podatkowego. W konsekwencji, w tej sytuacji nie będzie miał zastosowania 5-letni termin przedawnienia prawa do wydania decyzji podatkowej z art. 68 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

W ocenie Rzecznika ramy prawne wyznaczające zakres analizowanego zagadnienia nastręczają istotnych i poważnych wątpliwości. W przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn ustawodawca nie określił w sposób precyzyjny relacji pomiędzy zasadą powstania obowiązku podatkowego przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) względem konstrukcji obowiązku podatkowego jako skutku nabycia niezgłoszonego do opodatkowania (art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Konstatacja co do wadliwości legislacyjnej ww. przepisów uzasadnia możliwość przyjęcia prokonstytucyjnej i korzystnej dla podatników wykładni spornej regulacji.

Skoro przesłankami powstania „odnowionego” obowiązku podatkowego jest niezgłoszenie nabycia do opodatkowania oraz okoliczność stwierdzenia pismem, to na tej podstawie można wywodzić, że podatnik nie ma obowiązku ponownego składania zeznania podatkowego. Wówczas stwierdzenie pismem nabycia podlegającego opodatkowaniu w istocie „zastępuje” zeznanie podatkowe. Możliwość zrównania w skutkach form zgłoszenia nabycia pismem uzasadnia się tym, że ujawnione zostają organowi podatkowemu okoliczności istotne do ustalenia zobowiązania podatkowego. Podkreślić należy, że organy mogą uzyskać informacje na temat zdarzeń podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, niezależnie od aktywności podatnika. Stąd też wywodzi się, że organy podatkowe mogą w terminie 3 lat podjąć stosowne działania w celu wydania decyzji w przedmiocie opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. W obecnie obowiązującym stanie prawnym sądy i komornicy sądowi obowiązani są sporządzać i przekazywać właściwym organom podatkowym informacje wynikające ze zdarzeń prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego (art. 84 § 1 Ordynacji podatkowej). Notariusze również obowiązani są do przekazywania informacji o sporządzonym akcie notarialnym obejmującym czynności prawne, o których mowa w ustawie o podatku od spadków i darowizn, a także o zarejestrowanym akcie poświadczenia dziedziczenia, zarejestrowanym europejskim poświadczeniu spadkowym (art. 84a § 1 pkt 1 b, pkt 2-3 Ordynacji podatkowej).

Zdaniem Rzecznika w sytuacji, gdy bezspornie mamy do czynienia z niejasną regulacją  (o czym świadczy ukształtowanie się w judykaturze aż trzech linii orzeczniczych), nie można wymagać od podatnika, aby to on poniósł negatywne konsekwencje dysfunkcjonalności systemowej omawianych ram prawnych. Dlatego też, nie można zaaprobować takiej interpretacji spornych przepisów, która nakłada na obywatela w zasadzie ponowny obowiązek złożenia zeznania podatkowego na podstawie przepisu art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, regulującego powstanie obowiązku podatkowego, właśnie w razie niezłożenia zeznania podatkowego i skutkuje wydłużeniem do 5 lat terminu na doręczenie podatnikowi decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn.

Ponadto zdaniem Rzecznika w omawianej sprawie zaistniały podstawy do odwołania się do zasady in dubio pro triburtario, a więc zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika. Przepisy zawarte w ustawie o podatku od spadków i darowizn zostały wadliwie sformułowane i nie były zmieniane w tym zakresie od wielu lat, pomimo tego, że problem dotyczący charakteru obowiązku podatkowego unormowanego w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn od dawna jest źródłem nieustających sporów pomiędzy podatnikami a organami. Obywatele w oparciu o treść aktualnie obowiązujących przepisów nie mogą w sposób pewny określić swojej sytuacji prawno-podatkowej, zwłaszcza w odniesieniu do konieczności ponownego złożenia zeznania podatkowego, która finalnie ma wpływ na długość terminu przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej w przedmiocie opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. 

Zdaniem Rzecznika okoliczność ta w świetle występowania realnych wątpliwości interpretacyjnych zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, nie powinna zostać rozstrzygnięta na niekorzyść podatników. Innymi słowy, wobec istnienia mankamentów legislacyjnych wynikających z niedoprecyzowania przez ustawodawcę momentu powstania obowiązku podatkowego oraz obowiązków spoczywających na podatnikach podatku od spadków i darowizn, nie można zaakceptować wykładni, która w istocie zmierza do wydłużenia terminu przedawnienia prawa do wydania przez organ decyzji ustalającej. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, podatnik ma prawo liczyć na to, że długość terminu przedawnienia będzie precyzyjnie dookreślona i nie będzie wydłużana przez państwo, a on sam nie będzie tkwił w stanie niepewności co do swojej sytuacji przez bliżej nieokreślony czas. V.511.305.2025

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Zasiłek stały z MOPS. Co wlicza się do dochodu? [Przykłady]

Przegląd ostatnich orzeczeń sądów administracyjnych pokazuje, iż kwestia zaliczania do dochodu poszczególnych świadczeń wciąż rodzi wątpliwości. Dlaczego dochód jest tak ważny w przypadku zasiłku stałego?

Wakacje a alimenty. Przepisy i orzeczenia sądów

„Moi synowie są coraz starsi i rosną ich wydatki np. na ubrania, korepetycje, zajęcia sportowe. Z tego powodu chciałabym wnosić o podwyższenie wysokości alimentów. Czy wyjazdy również wpływają na wysokość alimentów? Co w sytuacji, gdy część wakacji dzieci spędzają u ojca?” – pyta Czytelniczka.

Zasiłek pogrzebowy do reformy. Polska Izba Branży Pogrzebowej apeluje o uproszczenie i cyfryzację procedur

Obecny system przyznawania zasiłków pogrzebowych jest skomplikowany, niejednolity i przestarzały – alarmuje Polska Izba Branży Pogrzebowej. Jej doradca – Wojciech Labuda, w rozmowie z redakcją Infor.pl wskazuje, że potrzebna jest nie tylko deregulacja, ale również pełna cyfryzacja i ujednolicenie przepisów. Prace legislacyjne już ruszyły, ale – jak podkreśla ekspert – to dopiero początek drogi.

Pieniądze dla rodziców, którzy stracili dziecko, w tym przez poronienie (nawet, gdy nie można zidentyfikować płci). MRPiPS przygotowało projekt i uzupełniło lukę prawną

Pojawił się projekt rozporządzenia z dnia 23 maja 2025 r. Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe. Przedmiotowy projekt rozporządzenia wprowadza rozwiązania, które zrównają uprawnienia w dostępie do zasiłku pogrzebowego z tytułu poniesienia kosztów pogrzebu dziecka martwo urodzonego, bez względu na kryterium możności ustalenia płci takiego dziecka.Projekt skierowany został do uzgodnień i opiniowania.

REKLAMA

Zwolnienia lekarskie kontroluje ZUS ale może też pracodawca. Kiedy chory może się spodziewać kontroli?

Jednym z zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest nadzór nad wydatkowaniem środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Działania te polegają m.in. na kontroli w zakresie zwolnień lekarskich. ZUS kontroluje, czy osoba, której wystawiono zwolnienie lekarskie rzeczywiście jest niezdolna do pracy oraz czy wystawione zaświadczenie lekarskie jest zasadne. ZUS kontroluje także prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich, czyli co faktycznie robi osoba na zwolnieniu lekarskim. Ale nie tylko ZUS ma prawo kontrolować zwolnienia lekarskie – również pracodawcy mają prawo sprawdzić, czy pracownik uczciwie korzysta z eZLA. Regionalni rzecznicy prasowi ZUS wyjaśniają te kwestie.

Czy komisja ma prawo wyprosić opiekuna osoby niepełnosprawnej? [Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Poziom potrzeby wsparcia]

List czytelnika: Czy komisja ma prawo wyprosić pełnomocnika albo opiekuna osoby niepełnosprawnej?

ZUS wypłaci emerytom i rencistom dodatkowe pieniądze (348,22 zł miesięcznie). Warunek – ukończone 75 lat. Niektórzy muszą złożyć wniosek

Jeśli ukończyłeś 75 lat i pobierasz z ZUS-u emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, to dostaniesz dodatkowe pieniądze. Co do zasady bez wniosków i formalności. ZUS będzie je przekazywał na twoje konto razem z wypłatą głównego świadczenia. Jednak w niektórych przypadkach trzeba złożyć wniosek o ten dodatek.

Złotówkowicze (kredytobiorcy kredytów w złotówkach z oprocentowaniem opartym o WIBOR) jeszcze nie szturmują sądów i prawników. Eksperci: wszyscy czekają na wyrok TSUE

Eksperci nie mają wątpliwości, że bez jasnego stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie ma szans na to, by temat nieuczciwie potraktowanych przez banki konsumentów rozwiązać z korzyścią dla nich. Do rozstrzygnięcia zostały kwestie dotyczące informowania kredytobiorców o ryzyku zmiennego oprocentowania czy zagadnienia związane z prawami konsumenta. – Szanse na uzyskanie pozytywnego wyroku i nowych warunków umowy kredytowej dla „WIBOR-oców”, zwanych też „Złotówkowiczami” (chodzi oczywiście o osoby, które zaciągnęły kredyt w złotówkach z oprocentowaniem opartym o WIBOR) oceniam wysoko, ale ten temat potrzebuje jeszcze cierpliwości – mówi mec. Marek Jarosiewicz, adwokat i ekspert gospodarczy.

REKLAMA

Uprawnienia pasażera opóźnionego lotu

Zwiększona dostępność biletów lotniczych oraz ich stosunkowo atrakcyjne ceny znacząco wpłynęły na upowszechnienie lotów pasażerskich, jako wygodniejszej i szybszej alternatywy dla przejazdów kolejowych, czy drogowych. Przez ograniczoną przepustowość lotnisk oraz braki kadrowe wielokrotnie dochodzi do opóźnienia lotów co dla pasażera może wiązać się nie tylko z niedogodnością związaną z wielogodzinnym oczekiwaniem na wylot, ale też szkodą powstałą w wyniku późniejszego dotarcia do celu podróży.

11 lipca dniem wolnym od pracy? Senat uchwalił nowe przepisy

To już oficjalne – 11 lipca stanie się Narodowym Dniem Pamięci o Polakach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej. Senat przyjął ustawę jednogłośnie – za głosowało aż 88 senatorów, tylko jeden był przeciw. To symboliczny krok, który ma na celu upamiętnienie jednej z najtragiczniejszych kart w historii Polski. Czy nowe święto będzie dniem wolnym od pracy?

REKLAMA