W dobie rosnących zagrożeń cyfrowych i postępującej cyfryzacji infrastruktury, sektor telekomunikacyjny staje się jednym z głównych filarów bezpieczeństwa cybernetycznego. W związku z tym na dostawców publicznych sieci łączności elektronicznej i dostawców publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej (czyli operatorów telekomunikacyjnych), nakładane są coraz bardziej rygorystyczne obowiązki - zarówno na poziomie prawa unijnego (NIS2, DORA), jak i krajowego (nowelizacja ustawy o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa – UKSC).
- NIS2 – nowe ramy cyberodporności dla operatorów
- Piąta wersja projektu nowelizacji o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa
- Rozporządzenie DORA
- Na co muszą przygotować się operatorzy telekomunikacyjni?
NIS2 – nowe ramy cyberodporności dla operatorów
Dyrektywa NIS2 (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa na terytorium Unii, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 910/2014 i dyrektywę (UE) 2018/1972 oraz uchylająca dyrektywę (UE) 2016/1148 (dyrektywa NIS 2) (Dz. U. UE. L. z 2022 r. Nr 333, str. 80) zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia jednolitych standardów cyberbezpieczeństwa. Operatorzy telekomunikacyjni zostali w niej wprost zaklasyfikowani jako podmioty kluczowe lub ważne w zależności od rodzaju podmiotu, a także wielkości prowadzonego przez nich przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy NIS2, podmiotami kluczowymi są podmioty, które przekraczają kryteria przewidziane dla średnich przedsiębiorstw (posiadają status dużych przedsiębiorców) i jednocześnie działają w sektorach uznanych za kluczowe, określonych w załączniku 1 do dyrektywy NIS2. W sektorze „Infrastruktura cyfrowa” wymienieni są wprost m.in. dostawcy publicznych sieci łączności elektronicznej oraz dostawcy publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy NIS2 podmiotami kluczowymi są także dostawcy publicznych sieci łączności elektronicznej lub dostawcy publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej (czyli operatorzy telekomunikacyjni), którzy kwalifikują się jako średnie przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 3 ust. 2, podmiotami ważnymi są te, które należą do sektorów kluczowych lub ważnych, ale nie zostały uznane za podmioty kluczowe w rozumieniu dyrektywy NIS2. Oznacza to, że operatorzy telekomunikacyjni (dostawcy publicznych sieci łączności elektronicznej i dostawcy publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej) działający w sektorze „Infrastruktura cyfrowa”, którzy mają status mikro lub małych przedsiębiorców, powinni zostać zakwalifikowani jako podmioty ważne – zgodnie z art. 2 lit. a) pkt (i) dyrektywy NIS2.
Wśród obowiązków, które zgodnie z dyrektywą NIS2 zostaną nałożone na operatorów telekomunikacyjnych w drodze implementacji tego aktu unijnego wymienić można = m.in. wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem, a także zgłaszanie do CSIRT wczesnych ostrzeżeń o wykrytych incydentach poważnych – 24 godziny od jego wykrycia oraz zgłaszanie samych incydentów – 72 godziny od jego wykrycia, a także przechodzenie przez kontrole organów nadzorczych.
Niedopełnienie wskazanych wymogów grozi karami finansowymi sięgającymi w maksymalnej wysokości 10 mln euro lub 2% rocznego obrotu prowadzonego przez ten podmiot przedsiębiorstwa za poprzedni rok obrotowy w przypadku podmiotu kluczowego, natomiast nałożona na podmiot ważny kara finansowa może wynieść maksymalnie 7 mln euro lub 1,4% obrotu prowadzonego przez ten podmiot przedsiębiorstwa za poprzedni rok obrotowy.
Dyrektywa NIS 2 została przyjęta jako tzw. instrument harmonizacji minimalnej, co oznacza, że państwa członkowskie mogą w ramach jej wdrażania wprowadzać do krajowych przepisów dodatkowe obowiązki, niewynikające wprost z treści samej dyrektywy. W praktyce oznacza to, że ustawodawca krajowy może rozszerzyć zakres regulacji i uszczegółowić wymagania wobec podmiotów objętych Krajowym systemem cyberbezpieczeństwa.
Piąta wersja projektu nowelizacji o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa
Choć termin implementacji dyrektywy NIS 2 minął 17 października 2024 r., w Polsce proces legislacyjny wciąż pozostaje w toku. 12 lutego 2025 r. opublikowano piątą wersję projektu nowelizacji ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (UKSC), mającą na celu wdrożenie przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego. Nowa wersja wprowadza istotne zmiany względem poprzedniego projektu z grudnia 2024 r., koncentrujące się przede wszystkim na dwóch obszarach:
1) Zakres podmiotowy i obowiązki podmiotów publicznych – projekt przewiduje nową klasyfikację tych podmiotów jako „kluczowe” lub „ważne”, oraz ich obowiązków w obszarze cyberbezpieczeństwa;
2) Środki nadzoru – nowelizacja zakłada rozszerzenie kompetencji organów nadzorczych, a także wprowadzenie zmian w systemie sankcji i mechanizmów kontrolnych.
Rozporządzenie DORA
Oprócz obowiązku implementacji dyrektywy NIS2, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły również rozporządzenie DORA (Rozporządzenie UE 2022/2554 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego), które weszło w życie 17 stycznia 2025 r. i - jako akt bezpośrednio obowiązujący - nie wymaga implementacji do prawa krajowego.
Choć DORA koncentruje się na instytucjach finansowych, ma także istotne znaczenie dla operatorów telekomunikacyjnych, którzy są traktowani jako dostawcy usług ICT - dostarczający infrastrukturę technologiczną niezbędną do działania sektora finansowego. W praktyce oznacza to, że operatorzy współpracujący z bankami, funduszami inwestycyjnymi czy ubezpieczycielami muszą już teraz spełniać wysokie standardy bezpieczeństwa, niezawodności i ciągłości działania usług ICT, poprzez wdrażanie mechanizmów ograniczających ryzyko incydentów ICT oraz zapewniających nieprzerwane świadczenie usług.
Na co muszą przygotować się operatorzy telekomunikacyjni?
1) Audyt systemów bezpieczeństwa - Firmy powinny regularnie weryfikować infrastrukturę IT/OT, identyfikować luki i klasyfikować zasoby krytyczne.
2) Plany reagowania na incydenty - Operatorzy muszą mieć formalne, sprawdzone procedury postępowania na wypadek cyberataku lub awarii.
3) Szkolenia dla kadry - Zarówno zespoły techniczne, jak i menedżerowie muszą znać nowe obowiązki i procedury (np. raportowanie, reakcja na incydenty, współpraca z CSIRT).
4) Monitorowanie zmian prawnych - Ze względu na dynamiczne zmiany legislacyjne, firmy powinny na bieżąco analizować nowe przepisy i dostosowywać wewnętrzne polityki.
5) Gotowość do kontroli i raportowania - Wzmocnienie nadzoru administracyjnego (UKNF, NASK, CSIRT) oznacza konieczność utrzymywania rzetelnej dokumentacji i systematycznego raportowania.
Wdrożenie dyrektywy NIS2, poprzez nowelizację ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (UKSC) oraz rozporządzenia DORA wyznacza nowy standard cyberodporności w Unii Europejskiej, a sektor telekomunikacyjny znajduje się w samym jego centrum. Polski projekt ustawy wprowadza dalej idące wymagania w stosunku do operatorów telekomunikacyjnychniż unijna dyrektywa - obejmując regulacjami również mniejszych przedsiębiorców, wdrażając 5G Toolbox w sposób szerszy niż w innych państwach UE oraz wprowadzając mechanizmy dotyczące dostawców wysokiego ryzyka (DWR).
Dodatkowo, rozporządzenie DORA, obowiązujące od stycznia 2025 r., wymusiło już na części operatorów telekomunikacyjnych podniesienie standardów usług ICT świadczonych na rzecz instytucji finansowych. Dla operatorów telekomunikacyjnych to czas strategicznych decyzji – od przeprowadzenia audytów bezpieczeństwa i wzmocnienia procedur, przez dostosowanie się do rosnących wymogów dokumentacyjnych, po ścisłe monitorowanie zmian prawnych. Firmy, które odpowiednio wcześnie podejmą działania, nie tylko zminimalizują ryzyko sankcji, ale zyskają realną przewagę w zakresie zaufania i stabilności operacyjnej w coraz bardziej wymagającym środowisku cyfrowym.
Autor: Radca prawny Gabriela Wolsza z kancelarii Brightspot Legal Katarzyna Orzeł, Maciej Jojczyk sp.k.