Obecny system przyznawania zasiłków pogrzebowych jest skomplikowany, niejednolity i przestarzały – alarmuje Polska Izba Branży Pogrzebowej. Jej doradca – Wojciech Labuda, w rozmowie z redakcją Infor.pl wskazuje, że potrzebna jest nie tylko deregulacja, ale również pełna cyfryzacja i ujednolicenie przepisów. Prace legislacyjne już ruszyły, ale – jak podkreśla ekspert – to dopiero początek drogi.
- Rozdrobnione prawo i niespójne przepisy
- Biurokracja w czasach cyfryzacji
- Niejasne wydatki, brak katalogu
- Automatyzacja i uproszczenie – kluczowe postulaty
- Potencjalne nadużycia i brak centralnej bazy
- Czas na kompleksowe podejście
W poniedziałek, 16 czerwca 2025 r. w wykazie prac legislacyjnych rządu pojawił się projekt nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to jeden z projektów deregulacyjnych. Zapytaliśmy Polską Izbę Branży Pogrzebowej o to, co należałoby jeszcze zmienić.
Rozdrobnione prawo i niespójne przepisy
Doradca zarządu Polskiej Izby Branży Pogrzebowej Wojciech Labuda, w rozmowie z redakcją Infor.pl wskazał, że propozycje ujęte w wykazie prac legislacyjnych rządu są krokiem w dobrą stronę. Jak zaznaczył, część z nich to postulaty zgłoszone przez PIBP w ramach projektu deregulacyjnego.
Problemem wymagającym pilnej interwencji jest fragmentacja przepisów dotyczących zasiłków pogrzebowych – obecnie regulują je aż 16 różnych aktów prawnych. Labuda przypomina, że nie tylko ZUS wypłaca zasiłki – w 2019 roku z 420 tys. przyznanych świadczeń, ZUS wypłacił 350 tys., pozostałe 70 tys. – m.in. KRUS, Policja, Straż Pożarna, ABW czy CBA. Różnice nie dotyczą wyłącznie procedur. Niestety różnią się także uprawnienia do zasiłku w poszczególnych służbach, co jest poważnym problemem systemowym – podkreślił Labuda.
Biurokracja w czasach cyfryzacji
Zasiłek pogrzebowy to jedno z nielicznych świadczeń, którego nie można w pełni obsłużyć elektronicznie. Choć wniosek da się złożyć przez PUE ZUS, to i tak większość dokumentów należy dostarczyć fizycznie, za pomocą pełnomocnika, lub za pośrednictwem poczty. Lista wymaganych dokumentów obejmuje m.in.:
- odpis aktu zgonu,
- oryginały lub potwierdzone kopie rachunków,
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo,
- zaświadczenia płatników składek.
To nadmiarowa biurokracja, której nie powinno być w tak trudnej i traumatycznej sytuacji jaką jest utrata bliskiej osoby – zauważył Labuda.
Branża pogrzebowa często za zgodą klientów sama składa wnioski w ich imieniu. Co więcej, 70 proc. wypłat z ZUS trafia bezpośrednio na konta zakładów pogrzebowych.
Niejasne wydatki, brak katalogu
Jak wskazuje PIBP, problemem jest także brak jasnych przepisów dotyczących tego, co można pokryć z zasiłku pogrzebowego. Zakup trumny, pochówek czy miejsce na cmentarzu są oczywiste, ale kwestia np. nagrobka czy stypy budzi już wątpliwości. Obecnie brakuje ustawowego katalogu wydatków – istnieją jedynie interpretacje sądów. Brakuje jednoznacznych regulacji – dla urzędników, obywateli i zakładów pogrzebowych. Potrzebny jest otwarty, ale jasny katalog wydatków – ocenił Labuda.
Automatyzacja i uproszczenie – kluczowe postulaty
PIBP apeluje o maksymalne uproszczenie procedur. Dla osób najbliższych, jak dziecko czy małżonek, zasiłek powinien być przyznawany automatycznie, bez nadmiernych formalności. W przypadku osób niespokrewnionych – konieczne byłoby udokumentowanie wydatków.
Jednym z postulatów jest też:
- umożliwienie pełnego składania wniosków online (łącznie z dokumentami),
- dalsze uprawnienia dla zakładów pogrzebowych do składania wniosków elektronicznie,
- skrócenie czasu wypłaty zasiłku z 30 do 14 dni.
Potencjalne nadużycia i brak centralnej bazy
Labuda wskazał również na ryzyko nadużyć wynikające z braku centralnej bazy danych. Osoba może potencjalnie wystąpić o zasiłek w kilku miejscach – np. w ZUS i w służbach mundurowych. Nie ma dziś jednej instytucji, która weryfikuje, czy zasiłek nie został już przyznany. Proponujemy, by ZUS mógł pełnić funkcję pośrednika, niezależnie od systemu, w którym ubezpieczona była osoba zmarła – tłumaczył Labuda.
Czas na kompleksowe podejście
Choć deregulacyjny projekt UDER65 pojawił się w wykazie prac rządu 16 czerwca 2025 r., dotyczy on wyłącznie ZUS. Zdaniem PIBP to za mało. Liczymy na kompleksowe podejście do tematu – tak, by niezależnie od systemu ubezpieczenia, każdy mógł korzystać z uproszczeń – zaznaczył Labuda.
PIBP od 2021 roku zgłasza gotowe propozycje legislacyjne. Ich celem jest stworzenie jednego nadrzędnego systemu, do którego odwoływałyby się wszystkie inne przepisy. Mimo przygotowanych rozwiązań, nie zostały one wzięte pod uwagę. Mamy jednak nadzieję, że to dopiero początek procesu legislacyjnego – dodał ekspert.
Postulaty Polskiej Izby Branży Pogrzebowej pokazują, że obecny system zasiłków pogrzebowych wymaga głębokich zmian – zarówno w kwestii przepisów, jak i technologii. Ujednolicenie, cyfryzacja i większa przejrzystość to klucz do realnego wsparcia obywateli w trudnym czasie straty bliskiej osoby. Branża zapowiada, że będzie uważnie śledzić działania rządu.