5 tys. zł grzywny, konfiskata sprzętu, a nawet areszt – to czeka na kierowców korzystających z kamer samochodowych w długi weekend Bożego Ciała. Nowe przepisy są bezlitosne, bo nie uratuje nawet „nieumyślność”

• Kontrowersyjny zakaz fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, ale okazuje się, że – nie tylko
• Jakich obiektów dotyczy zakaz fotografowania i filmowania (m.in. z użyciem kamery samochodowej), czyli – co mieści się w katalogu „obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa”?
• Grzywna i konfiskata kamery samochodowej, a nawet areszt kierowcy – za nieumyślne zarejestrowanie obiektu objętego zakazem fotografowania i filmowania lub znajdujących się w nim osób czy ruchomości
• Nowe przepisy wprowadzające zakaz fotografowania, wzbudziły uzasadnione wątpliwości RPO, który wystąpił z interwencją do Wiceprezesa Rady Ministrów

Kontrowersyjny zakaz fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, ale okazuje się, że – nie tylko

Zakaz fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa wynika wprost z art. 616a ustawy z dnia 11.03.2022 r. o obronie Ojczyzny. Zgodnie z ww. przepisem – zakazane jest, bez zezwolenia, fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku:

1. obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, jak również obiektów infrastruktury krytycznej, jeżeli zostały one oznaczone znakiem graficznym wyrażającym „zakaz fotografowania”, a także
2. osób lub ruchomości znajdujących się w obiektach, o których mowa w pkt 1 powyżej.

Wzór znaku wyrażającego „zakaz fotografowania”, którym oznaczane są obiekty resortu obrony narodowej oraz obiekty infrastruktury krytycznej, których fotografowanie i filmowanie, bez zezwolenia, jest zabronione (a które nie stanowią obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa) – został uregulowany rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 27.03.2025 r. w sprawie trybu oraz terminów wydawania zezwoleń na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów, osób lub ruchomości, o których mowa w art. 616a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, wzoru znaku zakazu fotografowania oraz sposobu jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia i przedstawia się w następujący sposób:

O oznaczeniu obiektu zakazem fotografowania decyduje organ właściwy w zakresie ochrony tego obiektu, uwzględniając zagrożenia dla tego obiektu (zgodnie z art. 616a ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny). Natomiast zezwolenia na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu obiektów, o których mowa w art. 616a ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny, wizerunku osób lub ruchomości, o których mowa w art. 616a ust. 1 pkt 2 ustawy o obronie Ojczyzny – udziela organ właściwy w zakresie ochrony obiektu, mając na uwadze konieczność zapewnienia bezpieczeństwa obiektu oraz interes bezpieczeństwa i obronności (art. 616a ust. 5 ustawy o obronie Ojczyzny).

Jakich obiektów dotyczy zakaz fotografowania i filmowania (m.in. z użyciem kamery samochodowej), czyli – co mieści się w katalogu „obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa”?

Zgodnie ze wspomnianym powyżej art. 616a ustawy o obronie ojczyzny – poza obiektami resortu obrony narodowej oraz obiektami infrastruktury krytycznej, które oznaczone są znakiem graficznym wyrażającym „zakaz fotografowania” (i które nie są obiektami szczególnie ważnymi dla bezpieczeństwa lub obronności państwa – zakazem fotografowania, filmowania i utrwalania w inny sposób objęte są wszystkie obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa. Katalog tych obiektów wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21.04.2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, zgodnie z którym – należą do nich:

1. obiekty, w których produkuje się, remontuje i magazynuje uzbrojenie, sprzęt wojskowy oraz środki bojowe, a także obiekty, w których są prowadzone prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie produkcji na potrzeby bezpieczeństwa lub obronności państwa;
2. magazyny, w których są przechowywane rezerwy strategiczne; magazyny ropy naftowej i paliw o pojemności powyżej 100 tys. m3, w których są przechowywane zapasy interwencyjne; magazyny, w których są przechowywane zapasy obowiązkowe gazu ziemnego; kluczowe elementy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej, paliw i gazu ziemnego oraz instalacje skroplonego gazu ziemnego, a także dyspozycje mocy, stacje elektroenergetyczne o strategicznym znaczeniu dla krajowego systemu elektroenergetycznego;
3. obiekty stanowiące siedzibę urzędu obsługującego Ministra Obrony Narodowej oraz obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych;
4. mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu dróg o znaczeniu obronnym;
5. mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu linii kolejowych o znaczeniu obronnym;
6. centrum zarządzania ruchem lotniczym oraz obiekty niezbędne do realizacji zadań w zakresie zapewniania służb żeglugi powietrznej, a także lotniska wyznaczone do startów i lądowań statków powietrznych w ruchu międzynarodowym;
7. porty morskie o znaczeniu obronnym;
8. śródlądowe przeprawy wodne o znaczeniu obronnym;
9. obiekty infrastruktury łączności, w tym obiekty operatorów pocztowych i przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przeznaczone do realizacji zadań na rzecz bezpieczeństwa lub obronności państwa;
10. centralny ośrodek dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej;
11. zapory wodne i inne urządzenia hydrotechniczne, których awaria może spowodować zatopienie terenów o powierzchni powyżej 500 km2 albo obszaru o mniejszej powierzchni, na którym znajdują się obiekty uznane za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa;
12. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu;
13. obiekty Narodowego Banku Polskiego oraz Banku Gospodarstwa Krajowego;
14. obiekty Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. oraz Mennicy Polskiej S.A.;
15. obiekty, w których wytwarza się, przetwarza, stosuje lub przechowuje materiały jądrowe oraz średnioaktywne lub wysokoaktywne odpady lub źródła promieniotwórcze;
16. obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych;
17. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
18. obiekty jednostek organizacyjnych Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
19. obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowanych;
20. obiekty mające bezpośredni związek z wydobywaniem: gazu ziemnego, ropy naftowej, węgla brunatnego i kamiennego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, rud pierwiastków rzadkich oraz pierwiastków promieniotwórczych, piasków formierskich i szklarskich oraz ziemi krzemionkowej;
21. obiekty, w których wytwarza się, przetwarza, stosuje lub przechowuje materiały stwarzające szczególne zagrożenie wybuchowe lub pożarowe;
22. obiekty, w których prowadzi się działalność z wykorzystaniem toksycznych związków chemicznych i ich prekursorów, a także środków biologicznych, mikrobiologicznych, mikroorganizmów, toksyn i innych substancji wywołujących choroby u ludzi lub zwierząt - zlokalizowane w miejscowościach powyżej 20 tys. mieszkańców;
23. elektrownie i elektrociepłownie zawodowe, z wyjątkiem elektrowni jądrowych, których produkcja energii jest przekazywana do wspólnej sieci elektroenergetycznej lub stacje elektroenergetyczne należące do operatorów systemów dystrybucyjnych;
24. inne obiekty będące we właściwości organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, instytucji państwowych oraz przedsiębiorców lub innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie w znacznych rozmiarach dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa narodowego, środowiska albo spowodować poważne straty materialne lub zakłócić funkcjonowanie państwa.

Jak widać – katalog obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa jest niemały, a jeżeli doliczyć do tego również wszystkie obiekty oznaczone „zakazem fotografowania” – jest tego naprawdę sporo i z pewnością – nietrudno, nieświadomie zarejestrować któryś z tych obiektów za pomocą kamery samochodowej, przemieszczając się po Polsce w celach turystycznych (a nie w celach szpiegowskich). W związku ze wzmożonym ruchem turystycznym, spowodowanym rozpoczynającym się właśnie długim weekendem (wynikającym z przypadającego w czwartek, 19 czerwca 2025 r., Bożego Ciała) – wielu Polaków, którzy korzystają z kamer samochodowych, może być nieświadomych, że w nieumyślny sposób, może dopuścić się wykroczenia, narażając się tym samym na poważne konsekwencje.

Grzywna i konfiskata kamery samochodowej, a nawet areszt kierowcy – za nieumyślne zarejestrowanie obiektu objętego zakazem fotografowania i filmowania lub znajdujących się w nim osób czy ruchomości

Złamanie zakazu wyrażonego w art. 616a ustawy o obronie Ojczyzny, czyli – sfotografowanie, nagranie lub utrwalenie w inny sposób, bez zezwolenia, obiektu szczególnie ważnego dla bezpieczeństwa lub obronności państwa lub innego obiektu resortu obrony narodowej albo obiekty infrastruktury krytycznej oznaczonego „zakazem fotografowania” (jak również wizerunku osoby lub ruchomości znajdującej się w takim obiekcie) – stanowi wykroczenie, za popełnienie którego grozi:

• grzywna w wysokości do 5 tys. zł,
• kara aresztu oraz
• przepadek przedmiotów pochodzących z tego wykroczenia, służących do jego popełnienia wykroczenia, choćby nie stanowiły one własności sprawcy – co oznacza, że policja ma prawo skonfiskować kamerę samochodową, którą nagrano „zakazany obiekt” i to nawet, jeżeli kierujący pojazdem nie jest właścicielem tej kamery (zgodnie z art. 683a ustawy o obronie ojczyzny).

Nowe przepisy wprowadzające zakaz fotografowania, wzbudziły uzasadnione wątpliwości RPO, który wystąpił z interwencją do Wiceprezesa Rady Ministrów

W związku z kierowanymi do Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) skargami dotyczącymi wprowadzonego (art. 616a ust. 1 ustawy o obronie ojczyzny) zakazu fotografowania i filmowania obiektów – w dniu 5 czerwca 2025 r., RPO wystąpił z (ponowną już) interwencją (pismo nr II.510.670.2023.MW) do Wiceprezesa Rady Ministrów Władysława Kosiniaka-Kamysza. W piśmie, w którym wnosi o analizę problemu i podjęcie działań zmierzających do zmiany krytykowanych przepisów, rzecznik poddaje pod wątpliwość ich zgodność z Konstytucją RP:

„Nie kwestionując samej możliwości wprowadzenia takiego zakazu, należy wskazać na istotne wady obecnego kształtu regulacji prawnej w tym zakresie, naruszającej konstytucyjne wolności i prawa jednostki. (…)

Wprowadzony art. 616a ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny zakaz, jak już wskazywałem w poprzednim wystąpieniu, ogranicza wolność, o której mowa w art. 54 ust. 1 Konstytucji RP. W myśl art. 54 ust. 1 Konstytucji RP każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku mieści się w zakresie konstytucyjnej wolności pozyskiwania informacji. Wyrażona w art. 54 ust. 1 Konstytucji RP wolność pozyskiwania informacji może oczywiście podlegać ograniczeniom, jednak warunki takich ograniczeń muszą odpowiadać wymogom stawianym przez art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Wolność pozyskiwania informacji może więc zostać ograniczona w ustawie i tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. W tym przypadku (…) analiza treści art. 616a ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny prowadzi do wniosku, że przepis ten w niepełnym zakresie realizuje materialne przesłanki dopuszczalności ograniczenia konstytucyjnej wolności. Gramatyczne brzmienie art. 616a ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny wskazuje, że zakazem fotografowania mogą zostać objęte nie tylko obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa państwa, lecz także „obiekty resortu obrony narodowej nieuznawane za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa”. Oznacza to, że zakazem fotografowania mogą zostać objęte obiekty nieistotne z punktu widzenia obronności lub bezpieczeństwa państwa, o ile tylko są to obiekty resortu obrony. Dlatego też podtrzymuję ocenę, że art. 616a ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny w części zawierającej słowa „obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa” jest niezgodny z art. 54 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP przez to, że wprowadza ograniczenie korzystania z wolności pozyskiwania informacji bez konstytucyjnie legitymowanego powodu. Podobne wątpliwości konstytucyjne dotyczą tej części art. 616a ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny, która obejmuje obiekty infrastruktury krytycznej.”

W swoim wystąpieniu, RPO zakwestionował również wprowadzoną art. 683a ustawy o obronie ojczyzny możliwość orzeczenia przepadku przedmiotów (kamery samochodowej, aparatu fotograficznego, telefonu, drona itp.) w przypadku złamania zakazu, o którym mowa w art. 616a ust. 1 ww. ustawy – nawet, jeżeli zostało to dokonane nieumyślnie: „Przepadek przewidziany w art. 683a ust. 2 ustawy o obronie Ojczyzny może nastąpić także wówczas, gdy sprawca wykroczenia nie miał zamiaru jego popełnienia. Stąd też art. 683a ust. 2 ustawy o obronie Ojczyzny w zakresie, w jakim dopuszcza przepadek przedmiotów służących do popełnienia nieumyślnie wykroczenia z art. 683a ust. 1 budzi uzasadnione wątpliwości co do zgodności z art. 64 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. We wskazanym zakresie przepis ten może stanowić nieproporcjonalne wkroczenie w prawo własności rzeczy. W tym przypadku konstytucyjnie legitymowany cel, jakim jest ochrona bezpieczeństwa państwa (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) może bowiem być realizowany w sposób nadmiarowy wobec osób, które dopuściły się popełnienia wykroczenia wcale nie z zamiarem osłabienia bezpieczeństwa państwa, lecz z nieuwagi, roztargnienia czy też braku ostrożności. przepadek przedmiotów.”

Na dzień dzisiejszy – RPO nie otrzymał jeszcze odpowiedzi wicepremiera na powyższe wystąpienie, przepisy wprowadzające zakaz fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, jak również tych nieistotnych, ale oznaczonych „zakazem fotografowania” obowiązują w niezmienionym brzmieniu, a zatem – wszystkim podróżującym z włączonymi kamerami samochodowymi, w rozpoczynający się właśnie długi weekend Bożego Ciała – zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności w zakresie tego, co „uwieczniane” jest przez nich na urządzeniach rejestrujących obraz.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 11.03.2022 r. o obronie Ojczyzny (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 248 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 27.03.2025 r. w sprawie trybu oraz terminów wydawania zezwoleń na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów, osób lub ruchomości, o których mowa w art. 616a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, wzoru znaku zakazu fotografowania oraz sposobu jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia (Dz.U. z 2025 r., poz. 432)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21.04.2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz.U. z 2022 r., poz. 880)