Od 1 października w Polsce oficjalnie wszedł w życie system kaucyjny. W sklepach pojawią się pierwsze plastikowe butelki objęte kaucją, a na ulicach i w punktach handlowych – butelkomaty. Tymczasem już niebawem system kaucyjny zostanie rozszerzony o kolejny produkt – tym razem z dwukrotnie wyższą kaucją.
- Dodatkowa opłata doliczana do plastikowych butelek oraz puszek – w życie wszedł system kaucyjny
- Mimo wejścia w życie systemu kaucyjnego – butelkomatów i oznaczonych butelek jeszcze brak
- System kaucyjny – ile wynosi dodatkowa opłata od opakowań?
- Obawy o stanie w kolejkach do butelkomatów. Jaki będzie system kaucyjny w praktyce?
- System kaucyjny: zyskują producenci - tracą gminy.
- Już wkrótce nowa opłata za szklane butelki – dwukrotnie wyższa niż ta obowiązująca na plastikowe butelki
Dodatkowa opłata doliczana do plastikowych butelek oraz puszek – w życie wszedł system kaucyjny
Za plastikowe butelki i puszki zapłacimy teraz dodatkową opłatę. Aby odzyskać pieniądze, konieczne będzie zwrócenie pustych opakowań do specjalnych punktów zbiórki lub automatów. System ma wspierać recykling i ponowne wykorzystanie surowców.
System kaucyjny został formalnie wprowadzony ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, przyjętą przez rząd Mateusza Morawieckiego. Początkowo miał obowiązywać od 1 stycznia 2025 r., jednak jego wdrożenie opóźniono o kilka miesięcy.
Nie jest to rozwiązanie nowe – działa ono w wielu krajach Europy. Szwecja wprowadziła system kaucyjny już w 1984 r., a później dołączyły m.in. Norwegia (1999 r.) i Dania (2002 r.). W Niemczech automaty kaucyjne są dziś standardem w supermarketach. Polska stała się drugim co do wielkości krajem w Unii Europejskiej, który wdrożył ten system.
Mimo wejścia w życie systemu kaucyjnego – butelkomatów i oznaczonych butelek jeszcze brak
Choć przepisy już obowiązują, butelkomaty i oznaczone butelki nie pojawiły się jeszcze powszechnie w sklepach. Wynika to z faktu, że rząd przewidział trzymiesięczny okres przejściowy.
Producenci mają czas do 31 grudnia 2025 r., by dostosować etykiety i wprowadzić odpowiednie oznaczenia. Oznacza to, że:
- za butelki i puszki bez oznaczenia systemu kaucyjnego nie zapłacimy kaucji,
- nie otrzymamy też zwrotu pieniędzy za ich oddanie.
Warto więc zwracać uwagę na etykiety, aby nie tracić czasu na oddawanie opakowań, które nie są objęte systemem.
Okres przejściowy ma pozwolić producentom i sklepom przygotować się do nowych zasad, a konsumentom – stopniowo się z nimi oswoić. Gdyby system został wprowadzony z dnia na dzień, producenci musieliby utylizować setki tysięcy niewłaściwie oznaczonych produktów, co byłoby sprzeczne z ideą ekologii.
System kaucyjny – ile wynosi dodatkowa opłata od opakowań?
Od 1 października każda plastikowa butelka o pojemności do 3 litrów oraz puszka o pojemności do 1 litra objęta jest kaucją w wysokości 0,50 zł.
Opakowania muszą być jednak wyraźnie oznaczone – na butelkach i puszkach znajdzie się symbol systemu kaucyjnego oraz informacja o wysokości opłaty:
Takie znaki specjalne pojawią się na butelkach w systemie kaucyjnym
Takie znaki specjalne pojawią się na butelkach w systemie kaucyjnym
gov.pl
Wiele sklepów i automatów będzie oferować zwrot kaucji w formie bonu na zakupy, jednak konsument ma zawsze prawo zażądać zwrotu gotówki. Do oddania opakowań nie będzie potrzebny paragon.
Obawy o stanie w kolejkach do butelkomatów. Jaki będzie system kaucyjny w praktyce?
Takie obawy zgłaszają głównie osoby starsze, które już wkrótce będą zmuszone udać się do butelkomatu – często oddalonego od ich miejsca zamieszkania. Seniorzy oraz osoby z niepełnosprawnościami nierzadko poruszają się komunikacją miejską lub podmiejską, co dodatkowo utrudni im korzystanie z tego rozwiązania.
Już wcześniej można było zauważyć kolejki osób z wózkami wypełnionymi plastikowymi butelkami, ponieważ część sieci handlowych oferowała rabaty za zwrócone opakowania (np. 10 groszy bonu za butelkę), a butelkomaty znajdowały się wewnątrz sklepów. Proces zwrotu trwał długo, urządzenia często wykrywały błędy, a przy kolejnym wózku potrafiły wyświetlić komunikat o przepełnieniu i odmówić przyjęcia dalszych butelek.
Plastikowe butelki przeznaczone do zwrotu
Plastikowe butelki przeznaczone do zwrotu
Inne
Ograniczona pojemność butelkomatów, kolejki, awarie systemu oraz konieczność obsługi ekranów dotykowych – to wszystko stanowi poważne wyzwanie dla osób starszych, z którym wkrótce będą musiały się zmierzyć.
System kaucyjny: zyskują producenci - tracą gminy.
Według Izby Branży Komunalnej (IBK), system kaucyjny wcale nie jest sukcesem ekologicznym, lecz ekonomicznym przesunięciem zysków – z samorządów do prywatnych firm.
To właśnie puszki i butelki PET stanowią najbardziej wartościowy surowiec w strumieniu odpadów. IBK ostrzega, że samorządy mogą stracić nawet 6,6 mld zł w ciągu 10 lat.
Instalacje przetwarzające odpady, budowane przez lata ogromnym wysiłkiem, stracą część surowców, co podniesie koszty ich działania. W efekcie mieszkańcy mogą spodziewać się kolejnych podwyżek opłat za odpady. Koszty wdrożenia systemu w skali kraju szacowane są na 37 mld zł w ciągu dekady, które ostatecznie również poniosą podatnicy.
Zyskać mają natomiast prywatne koncerny, do których trafią zarówno odpady, jak i pieniądze z nieodebranych kaucji. Obecnie powstało już siedem spółek, które będą czerpać zyski z funkcjonowania systemu kaucyjnego:
- ZWROTKA S.A.
- POLKA S.A.
- OK Operator Kaucyjny S.A.
- EKO-Operator S.A.
- RESELEKT S.A.
- KAUCJA.PL – Krajowy System Kaucyjny S.A.
- Polski System Kaucyjny S.A.
W skład spółek wchodzą najwięksi producenci napojów – m.in. Nestlé, Red Bull czy PepsiCo (w ramach KAUCJA.PL).
Już wkrótce nowa opłata za szklane butelki – dwukrotnie wyższa niż ta obowiązująca na plastikowe butelki
Od 1 stycznia 2026 r. kaucją zostaną objęte również produkty w szklanych butelkach do 1,5 litra.
Oznacza to, że za niektóre produkty spożywcze, soki, napoje i alkohole zapłacimy dodatkowo 1 zł kaucji. Szklane opakowania o pojemności powyżej 1,5 litra to rzadkość, więc w praktyce niemal każda szklana butelka będzie objęta nową opłatą. Zarówno plastikowe butelki, puszki, jak i szklane butelki ma obsługiwać jeden i ten sam butelkomat.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw,
Ustawa z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw