W dniu 22 grudnia 2025 r. Prezydent Karol Nawrocki złożył swój podpis pod ustawą, która ma poprawić bezpieczeństwo na polskich drogach. Ustawa wprowadza m.in. nowe rozwiązania w zakresie przepadku pojazdów mechanicznych, w tym reguluje zupełnie nowe okoliczności, w których policja dokona konfiskaty samochodu (a w dalszej kolejności – sąd będzie mógł, a w określonych przypadkach – musiał orzec przepadek pojazdu).
- W dotychczasowym stanie prawnym – decydujące znaczenie przy orzekaniu o przepadku pojazdu miały m.in. kwestie własności i wartości pojazdu
- Po zmianie – przy orzekaniu przepadku pojazdu kluczowe będą okoliczności popełnienia czynu, a nie kwestie właścicielskie, a ponadto – konfiskata pojazdu (i w dalszej kolejności – orzeczenie jego przepadku) następować będzie w zupełnie nowych okolicznościach, co ma poprawić bezpieczeństwo na drogach
- Niespodzianka dla kierowców przed świętami, czyli obligatoryjna konfiskata pojazdu w nowych okolicznościach, która ma poprawić bezpieczeństwo na drogach – kiedy nowe przepisy wchodzą w życie?
W dotychczasowym stanie prawnym – decydujące znaczenie przy orzekaniu o przepadku pojazdu miały m.in. kwestie własności i wartości pojazdu
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 44b kodeksu karnego – sąd orzekał przepadek pojazdu mechanicznego w przypadkach wskazanych w ustawie. Obligatoryjny przepadek pojazdu został przewidziany:
- w art. 178a par. 5 kodeksu karnego, zgodnie z którym – sąd obligatoryjnie orzeka przepadek pojazdu w razie popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, chyba, że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może również odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
- w art. 178 par. 3 kodeksu karnego, zgodnie z którym – sąd obligatoryjnie orzeka przepadek pojazdu w razie skazania za przestępstwo:
- sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,
- sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym lub
- nieumyślnego spowodowania wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 par. 1 kodeksu karnego,
jeżeli zostało ono popełnione przez sprawcę:
- znajdującego się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub
- który zbiegł z miejsca zdarzenia lub
- spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu, a przed poddaniem go przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego,
i ponadto – zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była wyższa niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia.
Jeżeli w ww. okolicznościach zawartość alkoholu w organizmie sprawcy nie przekraczała ww. wartości – sąd mógł natomiast fakultatywnie orzec przepadek pojazdu.
Co jednak istotne – jeżeli w czasie popełnienia ww. przestępstw – pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd – sąd orzekał przepadek równowartości pojazdu. Za równowartość pojazdu przyjmowana była wartość pojazdu określona w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnia wartość rynkowa pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę.
Przepadek pojazdu ani przepadek jego równowartości nie był natomiast w ogóle orzekany, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd, wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku – sąd orzekał nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Po zmianie – przy orzekaniu przepadku pojazdu kluczowe będą okoliczności popełnienia czynu, a nie kwestie właścicielskie, a ponadto – konfiskata pojazdu (i w dalszej kolejności – orzeczenie jego przepadku) następować będzie w zupełnie nowych okolicznościach, co ma poprawić bezpieczeństwo na drogach
Nowelizacja art. 44b kodeksu karnego, która w dniu 22 grudnia 2025 r. została podpisana przez Prezydenta – uchyla dotychczasowe przepisy art. 44b § 2 – 4 kodeksu karnego, które zawierały zasady orzekania przepadku równowartości pojazdu, przy którym decydujące znaczenie przypisywano nie okolicznościom popełnienia czynu, lecz kwestiom własności i wartości pojazdu.
Po wejściu przepisów w życie – art. 44b § 5 – 6 kodeksu karnego – stanowić będzie, że jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego nie jest możliwe lub celowe (w szczególności z uwagi na jego zbycie albo utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie) – przepadku nie orzeka się, natomiast sąd orzeka albo może orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa w wysokości od 5000 do 500 000 zł. Oznacza to rezygnację z dotychczasowego systemu orzekania przepadku równowartości pojazdu i konieczności badania przyczyny niemożności jej orzeczenia.
Ponadto – po zmianie – z art. 44b par. 1a kodeksu karnego będzie wprost wynikało w jakich przypadkach sąd zobowiązany będzie do obligatoryjnego orzeczenia przepadku pojazdu, przy czym – w przepisie tym bardzo istotna będzie granica zawartości alkoholu w organizmie sprawcy – co najmniej 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadząca do takiego stężenia. Po jej przekroczeniu – sąd zobligowany będzie do orzeczenia przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę.
I tak – obligatoryjna konfiskata pojazdu, a w dalszej kolejności – obligatoryjnie orzeczenie przez sąd jego przepadku będzie miało miejsce w razie skazania sprawcy za przestępstwo:
- prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego,
- sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym lub nieumyślnego spowodowania wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 par. 1 kodeksu karnego, jeżeli zostało ono popełnione przez sprawcę:
- znajdującego się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub
- który zbiegł z miejsca zdarzenia lub
- spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu, a przed poddaniem go przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego,
- uczestniczenia w nielegalnym wyścigu pojazdów mechanicznych jako prowadzących pojazd (nowy art. 178c kodeksu karnego),
- rażącego przekraczania prędkości lub rażącego naruszenia innych zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym i przez to narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1 kodeksu karnego (nowy art. 178d kodeksu karnego),
jeżeli zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa wynosiła co najmniej 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia.
Jedną okolicznością, w której sąd będzie mógł odstąpić od orzeczenia przepadku pojazdu w ww. okolicznościach będzie wystąpienie – „wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami”.
Po wejściu w życie ww. przepisów, policja będzie zatem mogła skonfiskować pojazd (a sąd w następstwie powyższego – orzec przepadek pojazdu) w zupełnie nowych okolicznościach (o których mowa w pkt 3 i 4 powyżej), tj. w przypadku uczestniczenia przez kierowcę w nielegalnych wyścigach lub brawurowej jazdy, jeżeli powyższe – będzie odbywało się pod wpływem alkoholu i zostanie przekroczona określona w ustawie granica jego stężenia we krwi lub w wydychanym powietrzu.
Fakultatywne orzeczenie przez sąd przepadku pojazdu będzie natomiast możliwe w przypadku skazania za ww. przestępstwa, a ponadto – za przestępstwo niestosowania się do orzeczeń sądu (przewidziane w art. 244 kodeksu karnego), jeżeli czyn sprawcy polegał na niezastosowaniu się do zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, jeżeli zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa nie przekraczała 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia.
Niespodzianka dla kierowców przed świętami, czyli obligatoryjna konfiskata pojazdu w nowych okolicznościach, która ma poprawić bezpieczeństwo na drogach – kiedy nowe przepisy wchodzą w życie?
Ustawa z dnia 4 grudnia 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego została podpisana przez Prezydenta w dniu 22 grudnia 2025 r. i oczekuje teraz na jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Przepisy zaostrzające zasady konfiskaty (i w dalszej kolejności – orzekania przepadku pojazdu) wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 383)
- Ustawa z dnia 4 grudnia 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego (druk sejmowy nr 1451)
Fot. Mikołaj Bujak/KPRP