Orzeczenie o niepełnosprawności jest kluczowym dokumentem uprawniającym do wielu ulg i świadczeń. Czy mogą je uzyskać również osoby, chorujące na cukrzycę? To temat dość obszerny i w praktyce trudny. W artykule zebraliśmy najważniejsze informacje.
- Czy na cukrzycę można dostać orzeczenie o niepełnosprawności?
- Jaki jest symbol w orzeczeniu o niepełnosprawności dla cukrzycy?
- Do czego w praktyce uprawnia orzeczenie o niepełnosprawności? [Przykłady]
- Rodzice apelują o zmiany w orzeczeniach
- Podsumowanie
Czy na cukrzycę można dostać orzeczenie o niepełnosprawności?
Na początku warto podkreślić, iż w przepisach nie ma katalogu konkretnych chorób uprawniających do uzyskania orzeczenia. O niepełnosprawności decyduje szereg czynników, a orzecznictwo jest zindywidualizowane.
Według ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.
Niepełnosprawność można orzec w stopniu: znacznym, umiarkowanym lub lekkim. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych zalicza się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności przepisy zaliczają osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Dzieci, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. W takim przypadku wydaje się orzeczenie o niepełnosprawności.
Oceny niepełnosprawności u dzieci w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:
1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,
2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo
3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.
Jaki jest symbol w orzeczeniu o niepełnosprawności dla cukrzycy?
Orzeczenie o niepełnosprawności (lub o stopniu) wydają powiatowe lub miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, (a także wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności jako instytucja odwoławcza).
W orzeczeniu ustala się niepełnosprawność albo stopień niepełnosprawności, nie więcej niż trzy symbole przyczyn niepełnosprawności oraz wskazania.
W przypadku cukrzycy będzie to symbol 11-I, który obejmuje m.in. schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego).
Do czego w praktyce uprawnia orzeczenie o niepełnosprawności? [Przykłady]
Jedną z ważniejszych form pomocy finansowej jest świadczenie pielęgnacyjne. Świadczenie pielęgnacyjne po ostatnich zmianach w 2024 r. mogą otrzymać określone osoby m.in. rodzice, sprawujący opiekę nad osobami z niepełnosprawnościami w wieku do ukończenia 18. roku życia. Można też uzyskać świadczenie według przepisów „starych” na zasadzie praw nabytych.
W przypadku orzeczenia o niepełnosprawności dziecka, nad którym sprawowana jest opieka, istotne znaczenie mają punkty 7 i 8. Punkt 7 dotyczy konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a punkt 8 - konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
„Powyższe pozwala na uznanie, iż po stronie małoletniej występuje aktualnie sporne w niniejszej sprawie wskazanie, a to konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Choroba dziewczynki ma wpływ bowiem na wszelkie sfery jej życia, a brak stałego monitorowania stanu małoletniej i podaży prawidłowych dawek insuliny stanowi zagrożenie dla jej bytu. Dodatkowo zauważyć wypada, iż schorzenie dziecka rodzi konieczność stałej dyspozycyjności matki” – uznał przykładowo Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w wyroku z 19 marca 2024 r. (IX U 348/23).
Do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego uprawnia też orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. W 2025 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 3287 zł miesięcznie.
W celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji przyznaje się zasiłek pielęgnacyjny (niezależnie od dochodu). Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje niepełnosprawnym dzieciom oraz osobom, które ukończyły 75 lat. O zasiłek mogą również ubiegać się osoby niepełnosprawne w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności można przyznać zasiłek pielęgnacyjny, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.
Rodzice apelują o zmiany w orzeczeniach
„Zwracam się z wnioskiem o zmianę zasad orzekania o niepełnosprawności dzieciom chorym na cukrzycę typu 1 (CT1), chodzi tu w szczególności o pkt.7 i 8 w orzeczeniu” – czytamy w petycji skierowanej do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Autorka petycji podkreśla, iż cukrzyca typu 1 jest chorobą nieuleczalną, nie rokuje poprawy ani wyleczenia. Jest to choroba przewlekła, wymagająca ciągłego monitorowania i podawania insuliny, a w przypadku dziecka ciągłej kontroli rodzica. Druga z petycji, jakie w tym roku wpłynęły do ministerstwa, jest wyrazem sprzeciwu wobec nieuwzględnieniu cukrzycy typu 1 w nowych zaleceniach dla zespołów orzeczniczych.
Przypomnijmy, iż w marcu 2025 r. Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń wydał zalecenia ułatwiające osobom z Zespołem Downa oraz z diagnozami genetycznych chorób rzadkich uzyskiwanie orzeczeń o niepełnosprawności. Wytyczne dotyczą wydawania orzeczeń z uwzględnieniem punktów 7 i 8, a także na maksymalny możliwy okres, czyli do 16. roku życia.
W odpowiedzi na wielokrotne petycje rodziców, wiceminister Krasoń we wrześniu 2025 r. poinformował, iż postulat dodania cukrzycy typu 1 do katalogu rzadkich chorób genetycznych, charakteryzujących się jednorodnym przebiegiem i nie rokujących zgodnie z aktualną wiedzą medyczną poprawy klinicznej ani funkcjonalnej nie znajduje uzasadnienia.
Pełnomocnik rządu przypomniał, iż "pozytywne ustalenie wskazania w pkt 8) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji zasadne jest w przypadku każdego dziecka. Natomiast pozytywne ustalenie wskazania w pkt 7) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji w przypadku dzieci cierpiących na cukrzycę typu 1 zasadne jest w uzasadnionych okolicznościach, w szczególności u dzieci wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym (I etap edukacyjny), w okresie do 3 lat od momentu postawienia rozpoznania choroby, w przypadku współistnienia cukrzycy i niektórych chorób przewlekłych, mogących stawiać dodatkowe wymagania w jej terapii (np. padaczki, całościowych zaburzeń rozwojowych, zaburzeń psychicznych lub intelektualnych) oraz w innych sytuacjach uzasadnionych stanem klinicznym i skalą zależności dziecka od opiekuna".
Zdaniem wiceministra nieuprawniona jest zmiana zasad orzekania, polegająca na przyjęciu, iż każda osoba w wieku do 16 roku życia, u której rozpoznano cukrzycę typu 1 wymaga całkowitej opieki innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Jednocześnie ministerstwo zapowiada rozpoczęcie prac nad przebudową modelu orzekania o niepełnosprawności oraz form wsparcia.
Podsumowanie
Sprawy dotyczące orzekania o niepełnosprawności często nie należą do łatwych. Z tego powodu do każdej z nich warto dobrze się przygotować, m.in. przygotowując odpowiednie zaświadczenia i dokumenty. W skomplikowanych przypadkach przydatna może okazać się pomoc adwokata czy radcy prawnego. Osoby niezamożne mogą skorzystać z systemu bezpłatnego poradnictwa prawnego.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1961; ost. Dz.U. z 2024 r., poz. 44);
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (j. t. Dz. U. z 2021 r., poz. 857; ost. zm. Dz. U. 2025 r., poz. 1033 );
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. z 2002 r., nr 17, poz. 162; ost. zm. Dz. U. z 2009 r., Nr 226, poz. 1829).