Zmienią się zasady orzekania o niepełnosprawności oraz o ustalaniu stopni niepełnosprawności. Dawno nas tak nie upokorzyli podkreślają osoby z niepełnosprawnościami, które czują żal. Wszystko za sprawą nowego rozporządzenia, o którym mówi się już od kilku miesięcy. Dokonując jednak analizy postulatów środowisk osób z niepełnosprawnościami oraz samej Rzecznik Praw Dziecka, która zaangażowała się w sprawię, trzeba przyznać, że przepisy nie są tak korzystne jak postulowano i jak mogłyby być. Rozporządzenie nie jest zgodne z wytycznymi pełnomocnika Łukasza Krasonia, który już teraz nie pisze szumnie na stronie o orzeczeniach na stałe a podkreśla jedynie: mniej formalności – orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na dłużej.
- Od 11 czerwca 2025 r. nowe zasady orzekania
- Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o zmianach w orzekaniu o niepełnosprawności
- Minimalne okresy ważności orzeczeń
- Małoletni z niepełnosprawnościami: będzie gorzej i wbrew rekomendacjom RPD (miało być na stałe jest na 7 lat, miało być 5 lat jest na 3 lata). Od 11 czerwca 2025 r. nowe zasady orzekania
- Komisje chciały rok, osoby z niepełnosprawnościami 5 lat czy dłużej a zdecydowani, że będą 3 lata
- Orzeczenia stałe: nie jednak nie!
- Kiedy przepisy wchodzą w życie?
Dane z Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności pokazują, że liczba osób z niepełnosprawnościami do 16 roku życia legitymująca się orzeczeniem na stałe wynosi 71,3 tys. Pozostała grupa – blisko 192 tys. – ma orzeczenia na czas określony. Z kolei liczba osób z niepełnosprawnościami po 16. roku życia z orzeczeniami o niepełnosprawności na stałe wynosi 1,72 mln, a na czas określony – 1,24 mln. Co zatem zmieni się dla tych osób?
Od 11 czerwca 2025 r. nowe zasady orzekania
Już w dniu 11 czerwca 2025 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 maja 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. 2025 poz. 682, dalej jako: rozporządzenie). Nowe przepisy wprowadzają zmiany w dotychczas obowiązującym rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2021 r. poz. 857) - ten akt prawny wprawdzie nie zostanie uchylony, ale część przepisów w nim obowiązujących - zmieni się.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o zmianach w orzekaniu o niepełnosprawności
Jak czytamy w komunikacie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczącym zmian w orzekaniu o niepełnosprawności, które były tak wyczekiwane przez środowisko osób z niepełnosprawnościami - orzeczenie o niepełnosprawności będzie na dłuższy okres. Rozporządzenie zostało podpisane przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej: Agnieszkę Dziemianowicz-Bąk. Resort pracy podaje: "Zniesienie obowiązku regularnych badań kontrolnych dla osób z trwałą niepełnosprawnością było jednym z głównych postulatów deregulacyjnych w ostatnich tygodniach (...) rozporządzenie pozwoli wydawać orzeczenia na dłuższe okresy tysiącom osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Czego ono dotyczy? Do tej pory komisje wydające orzeczenia o niepełnosprawności w chorobach rzadkich i genetycznych często wydawały orzeczenia o krótkim terminie ważności. Przy braku rokowań na poprawę stanu zdrowia taki obowiązek jest niezwykle uciążliwy dla osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów. Warto bowiem zaznaczyć, że wymagało to powtórnego gromadzenia dokumentacji medycznej i obywania wizyt lekarskich. Nowe rozporządzenie nie tylko odciąży osoby z niepełnosprawnościami i ich bliskich, ale pozwoli też zmniejszyć obciążenia pracą zespołów orzeczniczych. Obecnie w Polsce funkcjonuje 16 wojewódzkich zespołów oraz 295 powiatowych.".
Minimalne okresy ważności orzeczeń
Zmienione przepisy odnoszą się więc do minimalnych okresów ważności orzeczeń:
- Minimalny okres orzeczenia dla osób poniżej 16. roku życia: 3 lata.
- Minimalny okres orzeczenia dla osób powyżej 16. roku życia: 7 lat – w przypadku rzadkich chorób genetycznych (według załącznika do rozporządzenia dotyczy to 208 chorób, m.in. wodogłowia wrodzonego, mukowiscydozy czy rdzeniowego zaniku mięśni) lub zespołu Downa.
Przyznawanie orzeczeń o niepełnosprawności osobom poniżej 16 roku życia - do ukończenia przez nie 16. roku życia, czyli do końca możliwego okresu, w jakim przysługuje orzeczenie o niepełnosprawności, w przypadku potwierdzenia u dziecka rzadkiej choroby genetycznej lub zespołu Downa.
Małoletni z niepełnosprawnościami: będzie gorzej i wbrew rekomendacjom RPD (miało być na stałe jest na 7 lat, miało być 5 lat jest na 3 lata). Od 11 czerwca 2025 r. nowe zasady orzekania
Jak czytamy w najnowszym komunikacie RPD z 27 maja 2025 r. Rzeczniczka Praw Dziecka przekazała w połowie maja 2025 r. Pełnomocnikowi Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych uwagi do (wówczas jeszcze) projektu zmieniającego rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Jak czytamy:
– Niestety, niektóre rozwiązania projektu rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności nie realizują deklaracji zawartych w uzasadnieniu – w kontekście poprawy sytuacji małoletnich osób z niepełnosprawnościami. (...) Kolejną niezwykle istotną kwestią jest czas, na jaki wydawane są dokumenty. Zdaniem Moniki Horna-Cieślak, osoby małoletnie z niepełnosprawnościami są szczególną grupą osób wymagających wsparcia i opieki ze strony państwa. Dlatego orzekanie na czas określony, nie krótszy niż 5 lat pozwoli precyzyjniej niż zaproponowany okres 3-letni zweryfikować efekty rehabilitacji, stosowanych metod wsparcia terapeutycznego i włączenia społecznego. Okres ten pozwoli zobrazować poprawę stanu zdrowia dziecka bądź brak tej poprawy. Rzeczniczka Praw Dziecka w uwagach do rozporządzenia proponuje również coroczne weryfikowanie listy rzadkich chorób genetycznych.
Komisje chciały rok, osoby z niepełnosprawnościami 5 lat czy dłużej a zdecydowani, że będą 3 lata
Jak podaje Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych: "Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odnosząc się do tej uwagi poinformowało, że zaproponowany minimalny 3-letni okres, na jaki wydawane będzie orzeczenie o niepełnosprawności jest wynikiem analizy zarówno uwag płynących ze strony społecznej (która postuluje znaczne wydłużenie okresu wydawania orzeczeń dla dzieci), jak i zespołów orzeczniczych, które wnoszą o skrócenie tego okresu, nawet w niektórych przypadkach do 1 roku. Propozycja zawarta w projekcie stanowi więc wypośrodkowanie różnych oczekiwań. W związku z tym uwaga nie została uwzględniona.".
Rzecznika podniosła również istotne zagadnienie, mianowicie, że obecnie brak konkretnych testów i kwestionariuszy, które pomagają sprawdzić, jak dziecko m.in. uczy się i radzi sobie z codziennymi zadaniami. Tym samym, mimo niewątpliwie dobrego kierunku proponowanych zmian do momentu ich wprowadzenia, proponowana regulacja wydaje się przedwczesna. W praktyce wprowadzenie proponowanych zmian spowoduje, że ocena funkcjonowania małoletnich w dalszym ciągu będzie miała charakter uznaniowy.
Łukasz Krasoń, wiceminister w resorcie rodziny, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych - podkreślał jeszcze nie dawno, że osoby z diagnozami genetycznych chorób rzadkich oraz z Zespołem Downa nie będą musiały co kilka lat potwierdzać orzeczenia o niepełnosprawności. W tej sprawie pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych Łukasz Krasoń przygotował nowe wytyczne dla zespołów orzeczniczych, które są opublikowane na stronie Biura Pełnomocnika. Osoby z diagnozami genetycznych chorób rzadkich oraz z Zespołem Downa nie będą musiały co kilka lat potwierdzać orzeczenia o niepełnosprawności. W tej sprawie pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych Łukasz Krasoń przygotował nowe wytyczne dla zespołów orzeczniczych, które są opublikowane na stronie Biura Pełnomocnika.
Orzeczenia stałe: nie jednak nie!
Wiceminister Krasoń powiedział PAP, że wytyczne „umożliwią dzieciom cierpiącym na rzadkie choroby genetyczne, charakteryzujące się jednorodnym i niezmiennym obrazem klinicznym oraz nierokujące zgodnie z aktualną wiedzą poprawy medycznej ani funkcjonalnej, uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności na maksymalny możliwy okres, czyli do 16. roku życia." Wiceszef MRPiPS zastrzegł, że zmiany dotkną także osoby z chorobami rzadkimi, które osiągnęły 16. rok życia i starają się o uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. - W wytycznych mamy zapis, który mówi, że jeśli osoba cierpi na jedną z chorób wymienioną w narzędziu, to po przekroczeniu 16. roku życia - w przypadku spełnienia kryteriów kwalifikacji do danego stopnia niepełnosprawności - powinna uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności na stałe – wyjaśnił wiceminister. OSTATECZNIE TAK NIE JEST! NA CO WSKAZUJE WYŻEJ PRZYTOCZONE ROZPORZĄDZENIE.
Rozporządzenie nie jest zgodne z wytycznymi pełnomocnika Łukasza Krasonia, który już teraz nie pisze szumnie na stronie o orzeczeniach na stałe a podkreśla jedynie: mniej formalności – orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na dłużej.
Kiedy przepisy wchodzą w życie?
Nowe przepisy generalnie wchodzą w życie w dniu 11 czerwca 2025 r. Trzeba jednak wiedzieć, że rozporządzenie zawiera przepisy przejściowe regulujące sprawy w toku oraz sprawy, w których przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia wszczęto postępowanie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Do spraw w toku będzie się stosować nowe przepisy, które są korzystniejsze od przepisów dotychczas obowiązujących.
Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 maja 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. 2025 poz. 682)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2021 r. poz. 857)