Podczas zajęć grupowych z osobami doświadczającymi przemocy pojawiają się rożne wątpliwości w tej sprawie.
Uczestnicy mają często wątpliwości, czy rzeczywiście doświadczają przemocy i stwierdzają, że „on tylko mówi, że jestem głupia i że do niczego w życiu się nie nadaję”, „tylko nie daje mi pieniędzy, nie płaci za mieszkanie, prąd, wydziela jedzenie” itp.
Psycholog i prawnik inaczej będą widzieli i rozumieli zagadnienie przemocy, choć przyświecają im te same cele: ochrona ofiar, powstrzymanie sprawcy i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.
Definicja przemocy, która najbardziej oddaje istotę tego zjawiska, brzmi: „Przemoc to intencjonalne działanie lub zaniechanie działania jednej osoby wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody”.
O przemocy mówimy wówczas, gdy spełnione są 4 warunki:
1. Intencjonalność – przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.
2. Nierównowaga sił – w relacji jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą. Jest silniejsza fizycznie, psychicznie, materialnie, zawodowo, społecznie i wykorzystuje tę przewagę, aby zmusić kogoś do podporządkowania swoim życzeniom.
3. Naruszanie praw i dóbr osobistych – sprawca wykorzystuje swoją przewagę i narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itp.) – daje sobie prawo by drugą osobę obrazić, uderzyć, skrytykować, zabrać coś lub nie dać. Nie liczy się z jej potrzebami, protestami, uczuciami.
4. Powodowanie cierpienia i bólu – sprawca naraża zdrowie ofiary na poważne szkody. Niekiedy zagraża jej życiu. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony. Szkody mogą być wymierne albo nie, widoczne lub niedostrzegalne, natychmiastowe czy odroczone w czasie.
Jeżeli te 4 warunki zostaną spełnione, wówczas bez wątpienia możemy mówić, że w danej relacji występuje zjawisko przemocy.
Zobacz również serwis: Przemoc w rodzinie
Sprawca i ofiara
Stosującego przemoc nazywamy sprawcą, a doznającego ofiarą. Pojęcia te określają wyłącznie role, jakie dane osoby przyjmują w konkretnej relacji międzyludzkiej, a nie to, jakimi są ludźmi. Można być ofiarą w relacji z mężem a jednocześnie być sprawczynią przemocy wobec własnych dzieci.
Role – „sprawcy” i „ofiary” dokładnie pokazują, kto co robi: sprawca – sprawuje przemoc, a ofiara ponosi szkody. Sprawca jest w ataku, a ofiara w obronie.
Przemoc to nie to samo co agresja. To co odróżnia przemoc od agresji, to przewaga sił jednej ze stron. W przemocy jest ona zawsze po stronie sprawcy, w przypadku agresji zrównoważona. Gdy siły obu stron są równe i dochodzi do zachowań agresywnych, wówczas możemy mówić jedynie o sytuacji konfliktowej.
Zobacz również: Jakie dowody w sprawie karnej w sytuacji przemocy w rodzinie?