Zasiłek celowy jest jedną z najważniejszych form pomocy przyznawanej przez gminy. Czy można go otrzymać też na świąteczne wydatki? Jakie są aktualne kryteria? Warto znać najważniejsze zasady i przykładowe orzeczenia sądów.
- Dla kogo zasiłek celowy z pomocy społecznej?
- Zasiłek celowy na święta? To zależy
- Co w sytuacji, gdy wnioskodawca przekracza kryterium dochodowe?
- Podsumowanie
Dla kogo zasiłek celowy z pomocy społecznej?
„Mam niski dochód i trudną sytuację życiową. Czy dostanę zasiłek z pomocy społecznej na zakup żywności na Święta Bożego Narodzenia?" – pyta Czytelniczka.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej zasiłek celowy można otrzymać w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. W szczególności zasiłek ten organ gminy może przyznać na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Pojęcie „niezbędnej potrzeby bytowej” nie zostało jednak zdefiniowane. Sądy często podkreślają, iż chodzi tu o potrzebę usprawiedliwioną ze względu m.in. na zachowywanie życia czy zdrowia, możliwość zarobkowania, pełnienia funkcji rodzinnych.
Kolejnym warunkiem jest spełnianie kryterium dochodowego. W 2025 r. dla osoby samotnej próg dochodu wynosi 1010 zł, a dla osoby w rodzinie - 823 zł.
Zasiłek celowy na święta? To zależy
Warto jednak pamiętać, iż spełnianie wszystkich kryteriów nie oznacza „automatycznego” przyznania zasiłku celowego przez gminę. Ta forma pomocy udzielana jest ramach tzw. uznania administracyjnego.
„Słusznie zauważył WSA, że celem pomocy społecznej nie jest pełne zaspokajanie wszystkich zgłaszanych potrzeb, a jedynie tych, które są niezbędne. Ocena w tym zakresie musi być jednak zindywidualizowana, a więc oparta nie tylko na stwierdzeniu trudnej sytuacji zdrowotnej i materialnej (która charakteryzuje większość podmiotów występujących o wsparcie), ale i mieć na względzie cechy indywidualne strony, jej wiek, aktywność, gotowość do działania i współdziałania z pracownikami OPS w celu poprawy sytuacji bytowej” – podkreślił przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 13 grudnia 2024 r. (I OSK 490/24). W sprawie tej organy odmówiły przyznania zasiłku celowego na zakup żywności oraz z przeznaczeniem na zorganizowanie Świąt Bożego Narodzenia i paczek świątecznych dla dzieci, wskazując, że wnioskodawczyni jest stałym beneficjentem tego typu pomocy, nie podejmuje samodzielnych działań w celu zmiany swojej trudnej sytuacji życiowej, a organ nie jest w stanie pozytywnie rozpatrzyć jej kolejnego wniosku o wsparcie wobec konieczności limitowania tego typu świadczeń, determinowanej dużą liczbą osób potrzebujących oraz ograniczonymi środkami, jakimi dysponuje.
„Uznanie administracyjne obejmuje również prawo organu do oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb. W szczególności, wobec danej osoby pewien zakres przyznanych już świadczeń organ może uznać za zaspokajający jej bieżące, niezbędne potrzeby życiowe. Stąd też w przypadku wielokrotnego występowania o świadczenia organ może uwzględniać te, które w danej sytuacji są najistotniejsze.” podkreślił przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 2 listopada 2016 r. (sygn. II SA/Po 460/16). „W ocenie Sądu organ miał zatem podstawy do nieuwzględnienia wniosku skarżącego w zakresie udzielenia pomocy finansowej w formie zasiłku celowego z przeznaczeniem na pokrycie kosztów zakupu dodatkowej żywności, oleju do pilarki, doładowania do telefonu i środków finansowych na zorganizowanie świąt i Sylwestra. Wnioski skarżącego dotyczyły w części potrzeb, na których zaspokojenie skarżący otrzymywał regularną pomoc (zasiłek na zakup żywności), a w części dotyczyły potrzeb, które w ustalonym stanie faktycznym nie służą bezpośrednio realizacji niezbędnych potrzeb bytowych wnioskodawcy (zakup oleju do pilarki) i które mogą być zaspakajane z przyznanego zasiłku okresowego (doładowanie telefonu)” – stwierdził WSA.
Co w sytuacji, gdy wnioskodawca przekracza kryterium dochodowe?
W szczególnie uzasadnionych przypadkach można przyznać specjalny zasiłek celowy. Taki zasiłek nie przekracza wówczas kwot kryteriów dochodowych. Dla osoby samotnej wynosi zatem maksymalnie 1010 zł. W przypadku rodziny wysokość najwyższego zasiłku specjalnego uzależniona jest od liczby jej członków. Przykładowo, czteroosobowa rodzina może otrzymać wsparcie do 3292 zł (4 x 823 zł).
Co ważne, również przy specjalnym zasiłku celowym gmina ocenia całokształt okoliczności danej sprawy.
„Specjalny zasiłek celowy powinien być zatem traktowany jako wyjątkowa, szczególna pomoc doraźna na konkretny cel bytowy w sytuacji, gdy uzyskiwany dochód przekracza ustawowe kryterium dochodowe, a nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań strony i zwyczajnych świadczeń z pomocy społecznej” – podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 25 października 2023 r. (II SA/Rz 1021/23). „Przyznanie pomocy z przeznaczeniem na opłatę leczenia sanatoryjnego, dojazd do sanatorium i zakup żywności na Boże Narodzenie nie należy do szczególnie uzasadnionych przypadków. Ponadto Skarżąca w grudniu 2022r. przed świętami Bożego Narodzenia otrzymała paczkę żywnościową. Sąd uznał, że ta argumentacja przemawia za zasadnością odmowy przyznania wnioskowanej pomocy a Organy orzekające w niniejszej sprawie nie naruszyły granic uznania administracyjnego” – stwierdził w tym przypadku sąd.
Podsumowanie
Przepisy pozwalają na ubieganie się o zasiłek celowy przed Świętami Bożego Narodzenia na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych przez osoby najuboższe. W każdej jednak sprawie rozstrzygnięcie organu może być inne. Ośrodki pomocy społecznej powinny wziąć tu pod uwagę potrzeby wnioskodawcy, jak i realne możliwości finansowe danej jednostki. Nie zawsze zatem spełnianie kryteriów dochodowych będzie skutkowało wypłatą pieniędzy.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j. t. Dz. U. z 2025 r., poz. 1214; ost. zm. Dz. U. z 2025 r., poz. 1302)
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki. Prawidłowe zapisy. Przykładowe wzory