Przegląd ostatnich orzeczeń sądów administracyjnych pokazuje, iż kwestia zaliczania do dochodu poszczególnych świadczeń wciąż rodzi wątpliwości. Dlaczego dochód jest tak ważny w przypadku zasiłku stałego?
- Jakie orzeczenie do zasiłku stałego z MOPS?
- Zasiłek stały. Dlaczego dochód jest ważny?
- Co jest dochodem w MOPS? [Przykłady]
- Co nie jest dochodem w pomocy społecznej?
- Jednorazowy dochód a zasiłek stały
- Kiedy nie przysługuje zasiłek stały?
Jakie orzeczenie do zasiłku stałego z MOPS?
Zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie samotnie gospodarujące lub pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, spełniającej wymagane kryteria dochodowe.
Zasiłek mogą zatem uzyskać osoby posiadające orzeczenie o:
• całkowitej niezdolności do pracy, lub o całkowitej niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji;
• zaliczeniu do I lub II grupy inwalidów;
• znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Z kolei osobami niezdolnymi do pracy z powodu wieku są kobiety, które ukończyły 60 lat i mężczyźni, którzy ukończyli lat 65.
Zasiłek stały. Dlaczego dochód jest ważny?
W przypadku zasiłku stałego dochód odgrywa podwójnie ważną rolę. Po pierwsze, od niego zależy to czy w ogóle uzyskamy świadczenie. Po drugie, uzyskiwany dochód wpływa na wysokość otrzymywanego świadczenia.
Jaki dochód do zasiłku stałego?
Ustawa o pomocy społecznej wyróżnia tu dwie sytuacje. Gdy o zasiłek ubiega się osoba samotnie gospodarująca, to jej dochód powinien być niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Na początku 2025 r. kryterium to wzrosło i wynosi 1010 zł. Jeżeli zasiłek ma być przyznany osobie w rodzinie, to jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie muszą być niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. W 2025 r. kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi 823 zł.
Jak dochód wpływa na wysokość zasiłku stałego?
W przypadku osoby samotnie gospodarującej zasiłek ustala się w wysokości różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1229 zł miesięcznie. W przypadku osoby w rodzinie zasiłek jest to różnica między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Przykładowa sytuacja
Pan Jakub aktualnie uzyskuje jedynie zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 215,84 zł miesięcznie. Mieszka z żoną, która otrzymuje w każdym miesiącu 1300 zł z tytułu renty. W tej sytuacji kryterium dochodowe nie zostało przekroczone. Zarówno dochód pana Jakuba (215,84 zł), jak i dochód na osobę w rodzinie (1515,84/2=757,92) są niższe od wymaganego kryterium dochodu (823 zł). Zasiłek stały w tej sytuacji będzie wynosił 311,98 zł (130% x 823 – 757,92).
Warto pamiętać, iż kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
Co jest dochodem w MOPS? [Przykłady]
Najogólniej rzecz ujmując, jest to suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku pomniejszona o:
• miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania przychodu;
• składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne;
• kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
„Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego organy administracji powinny uwzględnić również przepisy obowiązującego prawa w tym przepisów ustaw podatkowych. Ustawa o pomocy społecznej posługując się pojęciem kosztów uzyskania przychodów odwołuje się niewątpliwie do pojęcia zawartego w ustawach podatkowych na co Sąd zwrócił już uwagę przywołując stanowisko doktryny. Jeżeli z ustawy o podatku dochodowym wynika, że pracownik, w tym również pracownik młodociany, którym była w latach 2022 i 2023 córka skarżącego, ma prawo odliczać od uzyskanego w danym roku podatkowym koszty uzyskania przychodów opisane w art. 22 ust. 2 i ust.11 u.o.p.d.o.f to o organy administracji winny to uwzględnić stosując art. 8 ust.3 u.p.s. Odwołanie się przez organy orzekające w sprawie tylko do treści zaświadczeń pracodawcy córki skarżącego z pominięciem przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz zeznań podatkowych PIT 37 złożonych przez córkę skarżącego niewątpliwie miało wpływ na błędne wyliczenie dochodu osiągniętego przez nią w roku 2022 i 2023 a w konsekwencji na wyliczenie prawidłowego zasiłku stałego dla skarżącego” – uzasadniał przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (wyrok z 9 kwietnia 2025 r., sygn. II SA/Gl 1479/24).
Dochodem w pomocy społecznej będą m.in. takie świadczenia jak zasiłek rodzinny, zasiłek dla bezrobotnych, renta z tytułu niezdolności do pracy, dochód z gospodarstwa rolnego (przyjmuje się, iż z 1 ha przeliczeniowego uzyskiwany jest dochód w wysokości 459 zł).
Co nie jest dochodem w pomocy społecznej?
Do dochodu w pomocy społecznej nie wlicza się m.in.:
• jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;
• zasiłku celowego;
• wartości świadczenia w naturze;
• świadczenia przysługującego bezrobotnemu z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych;
• dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego;
• świadczenia wychowawczego („800+”)
• świadczeń „aktywny rodzic”.
Katalog świadczeń wyłączonych z dochodu zawiera art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uznał, że „chociaż w art. 8 ust. 4 u.p.s., który wylicza enumeratywnie przysporzenia, jakich nie wlicza się do dochodu, nie wymieniono expressis verbis pomocy na usamodzielnienie tj. środków celowych możliwych do rozdysponowania wyłącznie na określony cel, jakim jest usamodzielnienie, to jednak nie można przyjąć, że środki takie muszą być w każdym przypadku - niejako "automatycznie" - zaliczone do dochodu” (wyrok z 6 marca 2025 r., sygn. IV SA/Po 850/24).
Jednorazowy dochód a zasiłek stały
Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, iż zasiłek stały nie jest wypłacany w wysokości ryczałtowej.
„Skoro tytuł i źródło uzyskania przychodów nie ma znaczenia, jeżeli nie zostało objęte wyłączeniem zgodnie z art. 8 ust. 4 i 4a u.p.s., to stanowi dochód również przychód o charakterze jednorazowym, a jeżeli przekracza 10% kryterium dochodowego, to ma wpływ na wysokość zasiłku stałego. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że zmiana wysokości dochodu może także polegać na jego utracie. W przypadku utraty źródła dochodu, strona korzystająca z pomocy społecznej ma obowiązek poinformować o tym fakcie organ (art. 109 u.p.s.), co powinno skutkować kolejną zmianą wysokości zasiłku stałego, tym razem przez jej podwyższenie” – uznał NSA w wyroku z 14 maja 2025 r. (I OSK 1024/24).
Kiedy nie przysługuje zasiłek stały?
Warto pamiętać, iż w przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1283; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1572);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2024 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r., poz. 1044).