Podstawą prawną regulującą elementy wypadku przy pracy jest art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
W orzecznictwie sądowym przyjęto, że cechę nagłości ma zdarzenie, którego czas trwania nie przekracza jednej dniówki roboczej. W języku potocznym nagłość to zdarzenie momentalne natychmiastowe, raptowne, gwałtowne, niespodziewane. Do takich sytuacji można zaliczyć między innymi porażenie prądem, upadek z drabiny, oparzenie czy potrącenie przez samochód. Jednakże nie należy tylko w ten sposób zawężać pojęcia nagłości, bowiem najczęściej samo zdarzenie trwa dłużej i nie polega tylko na gwałtownym, momentalnym wystąpieniu wypadku. Przykładem takim jest udar słoneczny w związku z długim wykonywaniem pracy w wysokiej temperaturze. W tym przypadku to skutek pojawia się nagle, a nagłość trwa przez pewien czas, ale pamiętać należy, że zdarzenie nie może przekraczaj jednej dniówki roboczej.
Zobacz: Wypadek do pracy i z pracy na przykładzie orzeczeń SN
Dla lepszego zobrazowania nagłości zdarzenia poniżej kilka orzeczeń sądowych:
Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia definicji nagłości miał wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 września 1958 r. w którym przyjęto, że cechę nagłości ma zdarzenie, którego czas trwania nie przekracza jednej dniówki roboczej.
Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 2 lutego 1977 r. doznanie obrażeń w wyniku upadku i uderzenia o twarde przedmioty w miejscu pracy jest typowym przykładem nagłego zdarzenia, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy wypadkowej z 1968 r.
Według wyroku SN z dnia 16 lutego 2000 r. ukąszenie przez kleszcza powodujące zachorowanie na boreliozę może być traktowane jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które wiąże się z pracą i może być kwalifikowane jako wypadek przy pracy.
W wyroku z dnia 4 października 2006 r. SN stwierdził, że dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy nie wymaga się jednoczesnego wystąpienia przyczyny i skutku. Cecha nagłości odnosi się do czasu trwania zdarzenia, a zewnętrzność oraz bezpośredniość dotyczą jego przyczyny.
Wedle wyroku SN z dnia 30 czerwca 1999 r. zdarzenie będące istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym negatywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy pracy, posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy.
Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 21 maja 1997 r. pozostające w związku z wykonywaniem pracy zdarzenie zewnętrzne, które było sprawczym czynnikiem nagłego i gwałtownego pogorszenia samoistnych schorzeń pracownika wyczerpuje przesłanki prawne uznania go za wypadek przy pracy.
Według wyroku SN z dnia 18 marca 1999 r. nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie, którego następstwa chorobowe występują po okresie znacznie przekraczającym jedną dniówkę roboczą.
W wyroku z dnia 5 lutego 1977 r. SN stwierdził, że długotrwały wysiłek ubezpieczonego przy pracy nie może być uznany za nagłe zdarzenie działające z zewnątrz w świetle ogólnych warunków ubezpieczenia w PZU od następstw nieszczęśliwych wypadków.
Zobacz serwis: Praca
Wedle wyroku SA w Poznaniu z dnia 22 grudnia 1994 r. zawał mięśnia sercowego jest skutkiem schorzenia samoistnego i jego wystąpienie w czasie wykonywania normalnych czynności wchodzących do zakresu czynności pracowniczych albo w czasie odbywanej w normalnych warunkach drogi do pracy lub z pracy, nie stwarza podstawy do przypisania temu zdarzeniu cech wypadku w rozumieniu ustawy wypadkowej. Zasadniczą przyczyną zawału mięśnia sercowego jest miażdżyca naczyń wieńcowych, a więc choroba samoistna. Procesy wewnętrzne powodujące to schorzenie często nie dają wcześniejszych objawów i mogą ujawnić się nagle. Brak wcześniejszego leczenia w zakresie chorób krążenia nie może prowadzić do wniosku, iż nie istniały poprzednio u poszkodowanego pracownika określone schorzenia, mające wpływ na powstanie zawału. Zgodnie z orzecznictwem sądowym w tym zakresie mogą istnieć również przyczyny czynnościowe wywołujące (przyspieszające) powstanie zawału serca. Należą do nich zwłaszcza negatywne emocje (stresy). Warunkiem uznania ich za nagłą przyczynę zewnętrzną musi być ich nagłość, spowodowana nagłymi i nadzwyczajnymi okolicznościami, zwłaszcza zagrażającymi życiu.