Zmiana czasu letniego na zimowy w 2025 roku nastąpi (jak co roku) w ostatni weekend października – a dokładnie w nocy z soboty 25 października na niedzielę 26 października. Zmiana ta następuje w Polsce i całej Unii Europejskiej zmiana czasu z zimowego na letni. Wskazówki zegarów trzeba przesunąć z godz. 3.00 na 2.00 a zatem tej nocy będziemy spać (a niektórzy - pracować) całą godzinę dłużej. Zyskamy 60 minut snu i będziemy mieli więcej jaśniejszych poranków z naturalnym światłem dziennym (słonecznym) ale za to popołudniami szybciej będzie się robiło ciemno. Jaki ma wpływ październikowa zmiana czasu na wynagrodzenie za pracę?
- Zmiana czasu z letniego na zimowy i z powrotem we wszystkich krajach Unii Europejskiej
- Zmiana czasu w telefonach i komputerach
- Co gdyby nie było zmian czasu (z letniego na zimowy i z zimowego na letni)?
- Jakie korzyści ze zmian czasu?
- Niedogodności ze zmianą czasu
- Wpływ zmiany czasu na gospodarkę, środowisko, zdrowie, samopoczucie
- Ludzie nie chcą zmian czasu?
- Zmiana czasu w UE do 2026 roku. Co dalej?
- Skąd wzięła się zmiana czasu? Historia
- Zmiana czasu a wynagrodzenie za pracę
Zmiana czasu z letniego na zimowy i z powrotem we wszystkich krajach Unii Europejskiej
We wszystkich państwach Unii Europejskiej na czas letni (środkowoeuropejski) przechodzi się w ostatnią niedzielę marca (w 2025 r. miało to miejsce 30 marca). Natomiast do czasu zimowego wraca się w ostatnią niedzielę października każdego roku.
Jak informuje Główny Urząd Miar, w Polsce, pierwszy raz zmiana czasu była wprowadzona w okresie międzywojennym, a potem w latach 1946-1949 i 1957-1964 i od 1977 roku do dziś. Aktualnie zmiana czasu wprowadzana jest na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 marca 2022 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022-2026.
Z tego rozporządzenia wynika też, że zmiana czasu na tzw. zimowy (czyli odwołanie czasu letniego środkowoeuropejskiego - co polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 3.00 na godzinę 2.00), nastąpi w 2025 r. 26 października (noc z 25 na 26 października).
Także w 2026 roku czekają nas analogiczne zmiany czasu: 29 marca i 25 października.
Warto zauważyć, że ww. rozporządzenie Rady Ministrów dotyczy jedynie lat 2022-2026.
Wydawany co pięć lat, na kolejne 5 lat Komunikat Komisji Europejskiej wprowadza wspólną we wszystkich państwach członkowskich datę i czas rozpoczęcia oraz zakończenia okresu stosowania czasu letniego.
Zmiana czasu w telefonach i komputerach
Główny Urząd Miar zaleca, aby pamiętać o ręcznym przestawieniu tych zegarów, które tego wymagają. W innych przypadkach (jak np. w telefonach komórkowych czy komputerach), zmiana czasu zajdzie automatycznie. Główny Urząd Miar, współpracując z podobnymi instytucjami na świecie gwarantuje, że nasze zegary będą odpowiednio taktowały i wskazywały czas zgodny z przyjętą strefą czasową.
Co gdyby nie było zmian czasu (z letniego na zimowy i z zimowego na letni)?
Gdyby obowiązywał u nas przez cały rok czas letni (UTC+2), to mielibyśmy:
- więcej ciemnych poranków w roku, co byłoby problemowe w okresie od jesieni do wiosny,
- dłuższe popołudnia z naturalnym światłem dziennym przez cały rok.
Gdyby obowiązywał u nas przez cały rok czas zimowy (UTC+1), to mielibyśmy
- jaśniejsze poranki przez cały rok,
- krótsze popołudnia z naturalnym światłem dziennym, co byłoby problemowe w okresie od wiosny do jesieni.
Jakie korzyści ze zmian czasu?
Dwukrotna zmiana czasu w ciągu roku, pozwala zachować ww. korzyści czyli:
- jaśniejsze poranki z naturalnym dziennym światłem słonecznym przez cały rok,
- dłuższe popołudnia z naturalnym dziennym światłem przez cały rok.
Niedogodnością jest natomiast sama zmiana czasu i dostosowanie się do niej.
Główny Urząd Miar wskazuje następujące korzyści ze zmian czasu:
Zdrowie - wydłużanie poranków i popołudni z naturalnym światłem sprzyja aktywności na świeżym powietrzu.
Zużycie energii - wydłużanie poranków i popołudni z naturalnym światłem pozwala oszczędzać energię elektryczną.
Turystyka, kultura, handel, mała gastronomia - wydłużanie popołudni z naturalnym światłem to dłuższe godziny otwarcia muzeów, obiektów kulturalnych, wypożyczalni sprzętu turystycznego, małej gastronomii, i punktów handlowych na świeżym powietrzu (bazary).
Praca na świeżym powietrzu (budownictwo, rolnictwo, leśnictwo) - dłuższe poranki z naturalnym światłem sprzyjają pracom na świeżym powietrzu bez dodatkowego oświetlenia.
Bezpieczeństwo w ruchu drogowym - ciemne wieczory i poranki, to gorsza widoczność na drodze i potencjalnie więcej wypadków drogowych, a zatem zwiększanie długości poranków i popołudni z naturalnym światłem przeciwdziała tym zjawiskom.
Drobna przestępczość - mniejszy ruch w okresie zmierzchu, to mniejsze ryzyko drobnych kradzieży i rozbojów. Ponadto większość włamań do domów jednorodzinnych następuje po zmierzchu a przed powrotem właścicieli do domu lub w nocy.
Niedogodności ze zmianą czasu
Niedogodnościami związanymi ze zmianami czasu z zimowego na letni i odwrotnie są przede wszystkim problemy wynikające z konieczności przestawienia zegarów, perturbacje w komunikacji publicznej (godzinne przestoje albo godzinne opóźnienia), czy konieczność przestawienia naszych organizmów na zmieniony czas.
Wpływ zmiany czasu na gospodarkę, środowisko, zdrowie, samopoczucie
Badań dotyczących wpływu zmiany czasu na nasze zdrowie, samopoczucie, środowisko i gospodarkę nie brakuje.
Badania zużycia energii elektrycznej w stanie Indiana (USA) wykazały, że po wprowadzeniu czasu letniego rachunki mieszkańców za prąd wzrosły.
Z kolei badania prowadzone w Kalifornii dowodziły, że w tym stanie zmiana czasu nie powoduje zmian w zapotrzebowaniu na energię elektryczną.
Japończycy wyliczyli, że stosowanie czasu letniego może zmniejszyć emisję dwutlenku węgla o 400 tys. ton i pomóc zaoszczędzić do 930 mln litrów paliwa. Ponadto przyczynia się do spadku liczby ulicznych kradzieży o 10 proc.
Jak tłumaczył w rozmowie z PAP dr Michał Skalski z Poradni Leczenia Zaburzeń Snu przy Klinice Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, zmiana czasu najbardziej dotyka ludzi, którzy mają problemy ze snem lub mają zaburzony rytm okołodobowy.
Z kolei dr Bartłomiej J. Gabryś z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach zauważył, że wiadomo, iż zmniejszona ilość snu przekłada się na efektywność pracy, np. kierowców, kosztowne przestoje czy wymuszone opóźnienia tam, gdzie mamy do czynienia z pracą zmianową, zwłaszcza w transporcie i logistyce. "Nie bez znaczenia są koszty po stronie dobrostanu ludzi. Dzisiaj już wiemy, że ta najbliższa zmiana, gdzie nominalnie tracimy godzinę, delikatnie rzecz ujmując, nie jest dla nas najzdrowsza" - wskazał naukowiec w informacji przekazanej PAP.
Ludzie nie chcą zmian czasu?
Dyskusja na temat zasadności zmiany czasu w Unii Europejskiej toczy się od kilku lat. Konsultacje publiczne przeprowadzone przez Komisję Europejską wśród Europejczyków w 2018 roku wykazały, że 84 proc. respondentów opowiedziało się za zniesieniem zmian czasu. Zebrano w nich 4,6 mln odpowiedzi (największą liczbę w historii).
Zwolennikami rezygnacji z dwukrotnej w ciągu roku zmiany czasu okazali się też Polacy. Z badania CBOS przeprowadzonego w marcu 2019 roku wynikało, że przeciwko temu dotychczas stosowanemu rozwiązaniu opowiada się ponad trzy czwarte ogółu badanych (78,3 proc.), podczas gdy za jego utrzymaniem optuje jedynie 14,2 proc. Przeważająca większość dorosłych Polaków, przy przejściu na jeden czas, preferowała czas letni środkowoeuropejski zwany czasem letnim. Za tym wyborem opowiada się ponad 74 proc. respondentów.
Zmiana czasu w UE do 2026 roku. Co dalej?
W 2018 roku Komisja Europejska podjęła działania w kierunku rewizji ustaleń, dotyczących stosowania w państwach członkowskich UE czasu letniego i wynikających z jego stosowania sezonowych zmian czasu zmian regulowanych Dyrektywą 2000/84/WE.
Wypracowanie ostatecznego kształtu dyrektywy COM (2018)639, znoszącej sezonowe zmiany czasu, zostało przerwane z powodu pandemii COVID-19. Państwa członkowskie zawiesiły prace i do tematu, również w obliczu konfliktu w Ukrainie, nie powróciły.
W 2021 r. KE zaleciła jednak państwom członkowskim kontynuowanie obecnych regulacji dotyczących zmiany czasu do 2026 r.
Skąd wzięła się zmiana czasu? Historia
Ustalenia dotyczące czasu letniego zostały wprowadzone przez państwa europejskie w ubiegłym wieku. Celem było oszczędzanie energii, w szczególności w czasie wojny i podczas kryzysu naftowego w latach 70. XX wieku. Od 1980 roku stopniowo przyjmowano przepisy znoszące rozbieżne harmonogramy krajowych zmian czasu.
Wprowadzenie czasu letniego, tj. przesuwanie wskazówek zegarów o godzinę do przodu w okresie wiosenno-letnim, jako pierwszy proponował podobno Benjamin Franklin w XVIII wieku. Miało to pomóc lepiej dopasować czas aktywności człowieka do godzin, w których jest najwięcej światła słonecznego i przynieść oszczędności. Dlatego też czas letni określa się w języku angielskim, jako "czas oszczędzający światło dzienne". W Polsce zmiana czasu została wprowadzona w okresie międzywojennym, następnie w latach 1946-1949, 1957-1964, a od 1977 r. stosuje się ją nieprzerwanie. (PAP)
Zmiana czasu a wynagrodzenie za pracę
Jak wyjaśnia Zielona Linia - Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia (zielonalinia.gov.pl), zmiana czasu na zimowy i o godzinę dłuższy czas pracy dla niektórych pracowników pracujących w nocy – ma wpływ na wynagrodzenie.
Obowiązujące w Polsce przepisy prawa pracy stanowią, że za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Na podstawie art. 1511 § 1 kodeksu pracy, za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2) 50 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Warto zauważyć, że:
- noc (pora nocna) to na podstawie art. 1517 kodeksu pracy godziny między 21.00 a 7.00.
- pracownikowi wykonującemu obowiązki w porze nocnej przysługuje (na podstawie art. 1518 kodeksu pracy) dodatek nocny w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
I - co ważne - otrzymanie dodatku za pracę w nocy nie pozbawia pracownika prawa do dodatku za godziny nadliczbowe.
A zatem w przypadku dodatkowej (nadliczbowej) godziny pracy w noc z 25 na 26 października 2025 r. – co oczywiście wynika ze zmiany czasu w tą noc – pracownik ma prawo do:
A) tzw. odbioru tej godziny – czyli wcześniejszego o zakończenia pracy albo późniejszego rozpoczęcia pracy w tym lub innym dniu (zob. art. 1512 kodeksu pracy). Przy czym termin tego odbioru powinien być uzgodniony z pracodawcą (przełożonym). Co więcej jeżeli to sam pracownik zawnioskował o odbiór, pracodawca udziela jednej wolnej godziny za jedną godzinę nadliczbową. Ale gdy pracodawca sam udziela wolnego w tej sytuacji (bez wniosku pracownika), to wymiar wolnego powinien być o połowę wyższy niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1,5). Czyli w takim przypadku za 1 godzinę nadliczbową trzeba mu udzielić 1,5 godziny wolnego.
Trzeba też wiedzieć, że pracodawca musi udzielić czasu wolnego od pracy za nadgodziny (tzw. odbioru nadgodzin), najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego i ten odbiór nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
albo
B) wypłaty dodatku za tą nadgodzinę, razem z dodatkiem za pracę w nocy.