Katalog kar
Pracodawca może zastosować karę upomnienia, nagany w przypadku nieprzestrzegania przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy.
Ponadto pracodawca może zastosować karę pieniężną za opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Powyższy katalog kar porządkowych jest zamknięty, co oznacza, że pracodawcy nie wolno stosować innych rodzajów kar. W sytuacji, gdy pracodawca zamierza ukarać pracownika karą porządkową, musi przede wszystkim uwzględnić rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika oraz dotychczasowy stosunek pracownika do wykonywanej pracy.
Zobacz serwis: Kompetentny pracownik
Niezależnie od rodzaju kary pracownik ma możliwość odwołania
Pracodawca nie może zastosować kary porządkowej wobec pracownika po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego (o popełnieniu przewinienia) oraz 3 miesięcy od dnia dopuszczenia się naruszenia obowiązku pracowniczego (popełnienia przewinienia).
Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Obowiązek wysłuchania pracownika przed zastosowaniem kary oznacza obowiązek podjęcia przez pracodawcę stosownych działań, tak by umożliwić pracownikowi złożenie wyjaśnień. Pracodawca może jednakże zastosować karę porządkową bez uprzedniego wysłuchania pracownika, jeżeli ten zrezygnował ze stworzonej mu możliwości ustnego złożenia wyjaśnień bądź wybrał pisemną formę ich wyrażania (wyrok SN z dnia 16 czerwca 1999 r., I PKN 114/99). W przypadku sporu pracodawca ma obowiązek udowodnić, że wysłuchał pracownika, np. sporządzając notatkę. Ponadto pracodawca musi wykazać, że zastosował karę przed upływem powyższych terminów.
O zastosowanej karze pracodawca ma obowiązek zawiadomić pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia. W wyroku z dnia 17 lutego 1999 r., I PKN 580/98 SN wskazał, że zawiadomienie o zastosowaniu kary powinno zawierać w uzasadnieniu jednoznaczne wskazanie zachowania pracownika, będącego przedmiotem zarzutu ze strony pracodawcy i przesłanką zastosowania kary. Pracodawca musi także pouczyć pracownika, że może on wnieść sprzeciw w terminie 7 dni od zawiadomienia. Jeżeli nie będzie takiego pouczenia, wówczas przyjmuje się, że sprzeciw może być wniesiony w każdym czasie, nawet po upływie 7- dniowego terminu.
Ważne: Pracownik musi pamiętać, że należy przyjąć pismo zawiadamiające o ukaraniu. Odmowa przyjęcia pisma zawierającego informację o ukaraniu jest równoznaczna z zawiadomieniem o zastosowaniu kary porządkowej (wyrok SN z 29.06.2000r., I PKN 716/99).
Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. W przypadku, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, może on odrzucić sprzeciw samodzielnie. Jeżeli pracodawca nie poczyni żadnych kroków dotyczących rozpatrzenia sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia, wówczas nieodrzucenie jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.
Pracownik w sprzeciwie może powołać się między innymi na to, że kara porządkowa została nałożona po upływie terminu, pracodawca nałożył karę, która wychodzi poza zakres powyższego katalogu, został naruszony tryb nakładania kary.
Odrzucenie sprzeciwu bez rozpatrzenia przez pracodawcę stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej jest podstawą do uchylenia kary przez sąd.
W przypadku odrzucenia sprzeciwu przez pracodawcę, pracownik może w terminie 14 dni od zawiadomienia o decyzji pracodawcy odwołać się do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. Gdyby pracodawca uwzględnił sprzeciw pracownika wobec zastosowanej kary pieniężnej lub sąd pracy uchylił wobec niego karę, wówczas pracodawca ma obowiązek zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tejże kary.
Zobacz serwis: Inspekcja pracy
Pracownik powinien pamiętać, że pracodawca nie ma obowiązku pouczyć go o 14-dniowym terminie wstąpienia na drogę sądową. Termin do wystąpienia do sądu pracy o uchylenie kary (podobnie jak termin do wniesienia sprzeciwu) nie podlega przywróceniu (wyrok SN z 9 maja 2000 r., I PKN 626/99). Według wyroku SN z dnia 7 kwietnia 1999r., I PKN 644/98 wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, tj. po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.