Terminowa umowa o pracę
Zgodnie z Kodeksem pracy zawarcie terminowej umowy (na czas określony) jest dopuszczalne samoistnie lub w formie zastępstwa pracownika podczas jego usprawiedliwionej nieobecności. Dopuszczalne jest również poprzedzanie zawarcia takiej umowy umową na maksymalnie trzymiesięczny okres próbny.
Umowa tymczasowa może się również przekształcić w umowę o charakterze trwałym w przypadku poprzednio, dwukrotnego zawarcia umowy na czas określony, jeżeli okresy powstałe pomiędzy rozwiązanej jednej umowy a zawarciem drugiej nie są dłuższe niż 1 miesiąc. Powyższe nie dotyczy jednak umów zawieranych w celu zastępstwa pracownika czy wykonywania pracy o charakterze dorywczym, sezonowym lub zadań realizowanych cyklicznie. W przypadku zawierania kontraktów tego typu nie obowiązują ograniczenia odnośnie ich liczby.
Strony stosunku mogą również ustalić dłuższy okres wykonywania pracy w trakcie trwania umowy obowiązującej przez czas określony. Wówczas uważa się ją za zawartą w dniu poprzedzającym rozwiązanie uprzedniej umowy.
Porozumienie zmieniające jako sposób modyfikacji warunków zatrudnienia
Umowa zawarta na czas określony nie jest umową zawartą w celu wykonywania określonej pracy.
Według badań przeprowadzonych w 2013 roku przez Państwową Inspekcję Pracy u ponad 1 tysiąca pracodawców zatrudniających łącznie około 78 tysięcy osób wynika, że na podstawie umowy na czas określony zatrudniali oni ponad 21 tysięcy pracowników.
Okres wypowiedzenia umowy czasowej
Rozwiązanie umowy okresowej zostało szczegółowo uregulowane przez ustawodawcę, bowiem każda ze stron stosunku pracy może żądać rozwiązania takiej umowy za dwutygodniowym okresem wypowiedzenia. Jednak przesłanką uzasadniającą dopuszczalność jej rozwiązania w takim trybie jest zawarcie umowy na okres przekraczający 6 miesięcy.
Wyjątkiem jest okres wypowiedzenia umowy zatrudnionemu, który podjął pracę w formie zastępstwa innego pracownika (którego nieobecność jest usprawiedliwiona) i wynosi 3 dni robocze.
Umowa zawarta na czas określony rozwiązuje się w momencie upływu terminu, na jaki została zawarta. Natomiast umowa zawarta w celu wykonywania określonej pracy jest niewypowiadana i rozwiązuje się po wykonaniu pracy, na jaką opiewała.
Umowa na czas określony - korzyści pracodawcy
Istota konfliktów związana z zawieraniem umów na czas określony wynika z nadużywania ich przez pracodawców. Korzystniejszym jest zatrudnienie pracownika na podstawie takiej umowy, ponieważ gwarantuje mu ona mniejsze uprawnienia. Często stosując je, pracodawca przekracza ich przeznaczenie. Założeniem ustawodawcy było traktowanie umów czasowych, jako formę pomocniczą, dodatkową, usprawiedliwioną możliwością sprawdzenia umiejętności danego pracownika np. obligatoryjne jest zatrudnianie pracowników na takiej podstawie na niektórych stanowiskach ze sfery budżetowej.
Polecamy serwis: Prawo pracy
Jednak obecnie, jak wynika z danych Państwowej Inspekcji Pracy, aż 13 % kontraktów na czas określony jest zawieranych na okresy przekraczające 5 lat. Branżami, w których dominują tak zawierane umowy to przetwórstwo przemysłowe, edukacja, handel i naprawy.
Nawet zastosowanie przysłowiowej fikcji prawnej w postaci wprowadzenia art. 251 § 1 Kodeksu pracy (czyli przekształcenia trzeciej umowy okresowej w umowę trwałą), pozwala na jego skuteczne ominięcie. Z obawy na negatywne skutki wynikające z nieprzyjęcia przez pracownika warunków mu oferowanych, często godzi się on na mniej korzystne formy zatrudnienia.
Naruszenia przepisów o zawieraniu umów czasowych
Do najczęściej występujących nieprawidłowości związanych z zawieraniem umów terminowych można zaliczyć poniższe przypadki:
- błędne rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem,
- rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- wadliwe sporządzenie samej umowy,
- nieuwzględnienie zasady o stałości kontraktu w przypadku zawarcia trzeciej, terminowej umowy z tym samym pracownikiem.
Pracodawcy równie często próbują obejść obowiązujące przepisy właśnie poprzez sporządzanie wieloletnich umów terminowych, ponownego zatrudniania pracownika na czas określony po upływie dłuższym niż 1 miesiąc czy też zatrudnianie go na postawie umów cywilnoprawnych pomimo faktycznie świadczenia pracy na podstawie stosunku pracy.
Postulat zmian w terminowych umowach o pracę
Od dłuższego czasu wysuwane są postulaty wprowadzenia zmian w obowiązujących przepisach Kodeksu pracy w zakresie zawierania umów terminowych.
Jedną z najnowszych propozycji jest ograniczenie zatrudnienia czasowego do 18 miesięcy (z ewentualnością wydłużenia do 30 miesięcy w regulaminie ustalonym w porozumieniu ze związkiem zawodowym lub układzie zbiorowym pracy) jak i zmiana zasad jego zakończenia. Zmiana dopuszczalności wypowiedzenia takiej umowy dotyczyłaby umowy zawartej na czas określony, ale przekraczający12 miesięcy.
Kolejnym postulatem jest wydłużenie możliwości zawarcia umowy na okres próbny z 3 do 6 miesięcy. Pracodawcy zgłaszają również propozycję określenia górnej granicy możliwości zatrudnienia pracownika tymczasowego w postaci 48 miesięcy oraz dopuszczalności wymawiania umowy zawartej na czas wykonywania określonej pracy za dwutygodniowym okresem wypowiedzenia.
W przypadku umów zawartych na czas określony, okres wypowiedzenia miałby wzrastać wraz ze stażem pracy i być zbliżony do okresów występujących w przypadku umów nieterminowych. Mianowicie projekt nowelizacji przewiduje, że okres wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony wyniesie:
- w przypadku umowy przekraczającej okres 12 miesięcy – 2 tygodnie,
- w przypadku umowy przekraczającej okres 18 miesięcy – 1 miesiąc.
Wnosi się również złagodzenie obowiązku uzasadniania przyczyny wypowiedzenia umowy wynikającego z art. 30 § 4 Kodeksu pracy. Zniesienie konieczności uzasadniania rozwiązania umowy objęłoby pracodawców zatrudniających poniżej 50 pracowników.
TK: wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony a ochrona związków zawodowych
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 208 z późn. zm. ).