Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie ukończyła 18 lat.
Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat
Pracodawca może zatrudnić młodocianego, który:
- ukończył co najmniej gimnazjum,
- przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.
Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może określić przypadki, w których wyjątkowo jest dopuszczalne
- zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,
- zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego,
- zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum,
- zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum.
Co do zasady młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Przygotowanie zawodowe może polegać na przyuczeniu do wykonywania określonej pracy lub na rzemieślniczym przygotowaniu zawodowym.
Zobacz: Charakterystyka umowy na czas wykonania określonej pracy
Przygotowanie zawodowe pracowników młodocianych może prowadzić:
- pracodawca,
- osoba zatrudniona u pracodawcy,
- osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy.
Nauka zawodu ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika. Nauka zawodu obejmuje praktyczną naukę zawodu organizowaną u pracodawcy.
Nauka zawodu może trwać do 36 miesięcy, nie krócej jednak niż 33 miesiące. Po ukończeniu nauki pracownik otrzymuje tytuł wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy ma na celu przygotowanie młodocianego pracownika da pracy w charakterze robotnika przyuczonego.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy. Po ukończeniu przyuczenia pracownik otrzymuje zaświadczenie o przyuczeniu do określonej pracy.
Ponadto młodocianego można zatrudnić przy wykonywaniu prac lekkich
Umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego
Pracodawca jest obowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy.
Do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy o umowie o pracę na czas nie określony z pewnymi zmianami.
Po pierwsze umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna określać w szczególności:
- rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
- czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
Zobacz: Pomoc prawna
Po drugie rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:
- niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
- reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
- stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
Zatrudnianie młodocianych przy pracach lekkich
Pracownicy młodociani mogą być zatrudniani także w innym celu niż przygotowanie zawodowe. W takim przypadku pracownik zatrudniany jest na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac.
Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego. Ponadto praca lekka nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.
Wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracy. Jeśli pracodawca nie ma obowiązku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie.
Pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez niego pracy.
Pracodawca ustalając wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy musi brać pod uwagę liczbę godzin nauki. Co oznacza że musi mieć na uwadze rozkład zajęć szkolnych młodocianego.
Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Natomiast wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu.
Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.
Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.
Szczególna ochrona zdrowia młodocianych
Pracownik młodociany podlega szczególnej ochronie prawnej. Pracodawca musi dbać o jego życie i zdrowie w sposób szczególny
Zobacz serwis: Umowa o pracę
Wymogi ochrony pracy pracownika młodocianego:
- Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.
- Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Przypadku, kiedy lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy. Jeśli nie ma takiej możliwości, pracodawca musi niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
- Pracodawca jest obowiązany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, które wiąże się z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
- Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.Warto podkreślić, że do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych. Nie ma znaczenia, czy odbywa się ona w godzinach pracy.
- Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.
- Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
- Pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22 a 6
- Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin.
- Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
- Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych
Podstawa prawna: Art. 190–206 Kodeksu pracy