Właściwość miejscowa jest podstawowym elementem, który musi być ustalony przed wniesieniem pozwu. Wyznaczają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Według zasady ogólnej sądem właściwym jest sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego.
W przypadku roszczeń wynikających z umowy możliwe jest skorzystanie z art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym powództwo można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania powinno być stwierdzone dokumentem.
Jan zawiera umowę o dzieło, której miejscem wykonania jest jego mieszkanie. Jeżeli wykonawca nie wykona dzieła do którego się zobowiązał, Jan wnosząc pozew o wykonanie zobowiązania może wybrać sąd według właściwości ogólnej, czyli miejsca zamieszkania wykonawcy. Jednak oprócz tego może również wnieść pozew do sądu właściwego według miejsca wykonania umowy, czyli w okręgu w którym zamieszkuje.
Oznaczenie właściwości sądu w umowie
Oprócz tego przepisy dają możliwość dobrowolnego ustalenia sądu właściwego w samej treści umowy. Zgodnie z art. 46 Kodeksu postępowania cywilnego strony mogą umówić się na piśmie o poddaniu sprawy sądowi pierwszej instancji, który nie jest właściwy na podstawie przepisów.
Umowa o właściwość powinna być sporządzona na piśmie.
Zobacz również: Jakie są skutki niedochowania formy pisemnej
Co z tego wynika dla konsumenta
Możliwość modyfikacji właściwości miejscowej sądów może mieć bezpośredni wpływ na prawa konsumenta. Cel zamieszczenia takiego postanowienia może być zniechęcenie konsumenta do ochrony własnych praw.
W umowie z konsumentem firma X zamieściła postanowienie wskazujące jako właściwy sąd siedziby przedsiębiorcy, czyli Szczecin. W przypadku, gdy konsument mieszka w Warszawie, wtedy też ewentualną sprawę musiałby wnieść do sądu oznaczonego w umowie.
Niedozwolone klauzule umowne
Zgodnie z art. 3853 pkt. 23 Kodeksu cywilnego postanowienia takie mogą być jednak uznane za niedozwolone klauzule umowne. Jeżeli zatem postanowienia danej umowy zostały przedstawione konsumentowi we wzorcu, a on sam nie miał wpływu na ustalenie ich treści, to może on w trakcie sprawy powołać się na fakt, iż do treści umowy została włączona klauzula niedozwolona, która rażąco narusza jego interesy
Zobacz również: Uznanie klauzuli za niedozwoloną
Podstawy prawne:
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.),
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.).