Zaakcentować należy na wstępnie, że wraz z wejściem w życie w dniu 25 grudnia 2014 roku nowych przepisów konsumenckich, wprowadzono do kodeksu cywilnego przepis, który w istotny sposób doprecyzował dotychczasowe zasady obowiązujące w tym zakresie. Powyższe zmiany są szczególnie istotne dla sklepów internetowych sprzedających produkty dla osób fizycznych – konsumentów. Otóż, zgodnie z nowo wprowadzonym przepisem art. 548 § 3 zd 1 k.c. jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą jej wydania kupującemu.
Zgodnie zatem z tym przepisem, w przypadku odebrania przez konsumenta uszkodzonej przesyłki sprzedawca nie może uchylać się od odpowiedzialności także wówczas, gdy do uszkodzenia przesyłki doszło z winy przewoźnika, któremu sprzedawca powierzył dostawę. Konsumentowi przysługuje w takim wypadku bezpośrednie roszczenie do sprzedawcy. Czym innym jest natomiast ustalenie odpowiedzialności za uszkodzenie przesyłki na linii sprzedawca-przewoźnik, co pozostaje już poza zainteresowaniem konsumenta. Na marginesie wypada wspomnieć, że inaczej przestawia się sytuacja w przypadku, gdy to konsument a nie sprzedawca dokonał wyboru przewoźnika. W takim wypadku niebezpieczeństwo uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego już z chwilą jej wydania przewoźnikowi, nie zaś z chwilą odbioru rzeczy przez kupującego od przewoźnika.
Zobacz serwis: Konsument i umowy
Przechodząc bliżej do kwestii odpowiedzialności za szkodę w przewozie wskazać należy, że zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy Prawo przewozowe, przewoźnik ponosi odpowiedzialność za uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania. Co do zasady zatem, to przewoźnik a nie nadawca odpowiada za uszkodzenie przesyłki. Jednakże istnieją dwie grupy przyczyn, w powołaniu na które przewoźnik, może zwolnić się od odpowiedzialności – przyczyny ogólne i szczególne (art. 65 ust. 2 i 3 ustawy). Przyczynami ogólnymi są: 1) przyczyny występujące po stronie nadawcy lub odbiorcy, niewywołane winą przewoźnika, 2) właściwość towaru albo 3) siła wyższa. Dowód, że szkoda wynikła z jednej z tych okoliczności, ciąży na przewoźniku. Wśród podstawowych przyczyn ogólnych leżących po stronie nadawcy (lub odbiorcy) wymienia się m. in. nadanie do przewozu przesyłki bez właściwego opakowania, wybór niewłaściwego środka transportu, nieprawidłowe zadeklarowanie właściwości towaru. Obowiązek właściwego opakowania produktu co do zasady obciąża zatem nadawcę i to on musi zadbać o właściwe przygotowanie rzeczy do przesyłki. Jeżeli przewoźnik udowodni, że przyczyną uszkodzenia towaru było nieodpowiednie jego opakowanie, to zwolniony zostaje z odpowiedzialności.
Z kolei, wśród przyczyn szczególnych wyłączających odpowiedzialność przewoźnika także wymienia się wprost: brak, niedostateczność lub wadliwość opakowania rzeczy z uwagi na naturalne właściwości danej przesyłki. O ile zatem przewoźnik zamierza uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę musi wykazać, że przedmiotem przewozu była przesyłka wymagająca określonego opakowania (z uwagi na jej naturalne właściwości), a takiego opakowania nie miała w ogóle lub było ono wadliwe (niedostateczne). Podkreślić należy, że dla wykazania przez przewoźnika faktu, że przesyłka była pozbawiona opakowania lub że było ono wadliwe, może posłużyć się on także oświadczeniem nadawcy zamieszczonym w liście przewozowym, od którego przewoźnik uzależnił przyjęcie przesyłki do przewozu.
Zobacz serwis: Prawa konsumenta
W tym miejscu wspomnieć należy, że przewoźnik może zwolnić się od odpowiedzialności także wówczas, gdy wykaże, że szkoda w przesyłce powstała w wyniku wykonania przez nadawę „ładowania, rozmieszczenia lub wyładowania rzeczy (art. 65 ust. 3 pkt 4 ustawy). O ile bowiem czynności te wykonane zostały przez nadawę i w wyniku ich nieprawidłowości doszło do uszkodzenia przesyłki, przewoźnik wolny jest od odpowiedzialności.
Ważnym jest, że jeżeli przed wydaniem przesyłki odbiorcy okaże się, że jest ona uszkodzona, przewoźnik ma obowiązek ustalić niezwłocznie protokolarnie stan przesyłki oraz okoliczności powstania szkody. Przewoźnik wykonuje te czynności także na żądanie uprawnionego (i w jego obecności) jeżeli twierdzi on, że przesyłka jest naruszona. Natomiast, jeżeli uszkodzenie przesyłki, niedające się z zewnątrz zauważyć przy odbiorze, ujawniono już po wydaniu przesyłki, przewoźnik ustala stan przesyłki na żądanie uprawnionego zgłoszone niezwłocznie po ujawnieniu szkody, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia odbioru przesyłki (art. 74 ust. 1 i 3 ustawy). Powyższe jest o tyle istotne, że przyjęcie przesyłki bez zastrzeżeń powoduje wygaśnięcie roszczeń z tytułu uszkodzenia, chyba że: zaniechano stwierdzenia szkody z winy przewoźnika lub uszkodzenie wynikło z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika. Protokolarne ujawnienie szkody, w szczególności gdy z protokołu takiego wynika jaka była jego przyczyna, ma istotny wpływ na ustalenie osoby odpowiedzialnej za jej powstanie (przewoźnik albo nadawca). W przypadku, gdy przyczyną uszkodzenia są okoliczności związane z wadliwym opakowaniem, dla ustalenia takiej odpowiedzialności stosuje się zasady opisane powyżej.
Autor: Łukasz Zboralski, radca prawny, Kancelaria Prawna Piszcz, Norek i Wspólnicy