Istota warunkowego przedterminowego zwolnienia polega na tym, że sprawca przestępstwa, który już odbył część kary pozbawienia wolności, zostaje zwolniony z odbycia reszty kary, jeżeli dochowa określonych warunków. Warunkowe przedterminowe zwolnienie jest zatem rezygnacją z wykonania części (reszty) kary pozbawienia wolności i poddaniem sprawcy próbie. Stanowi przedłużenia procesu resocjalizacji w zmienionych warunkach, co ma na celu przystosowanie sprawcy do życia na wolności przy pomocy kuratora oraz nałożonych na sprawcę obowiązków.
Przed nowelizacją przepisów prawa karnego, skazanego można było warunkowo zwolnić po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach; skazanego określonego w art. 64 § 1 (recydywa) można było warunkowo zwolnić po odbyciu dwóch trzecich kary, natomiast określonego w art. 64 § 2 (recydywa wielokrotna) po odbyciu trzech czwartych kary; warunkowe zwolnienie nie mogło nastąpić wcześniej niż po roku.
Zobacz: Najnowsze zmiany w kodeksie karnym
Nowe rozwiązanie polega na zniesieniu wymogu odbycia przez skazanego co najmniej 6 miesięcy kary (w wypadku recydywistów – 1 roku), jako przesłanki ubiegania się
o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Dotychczasowe rozwiązanie jest krytykowane, jako niesłusznie pogarszające sytuację osób skazanych na krótkoterminowe kary pozbawienia wolności (do 6 miesięcy), które w ogóle nie mogą korzystać z warunkowego zwolnienia.
Zobacz również serwis: Sprawy karne