Podstawa prawna i strona podmiotowa
Problematyka składania fałszywych zeznań jak również zatajenia prawdy została uregulowana w art. 233 Kodeksu karnego. W myśl § 1 osoba, która składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Nadto, jeżeli sprawca omawianego czynu zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (§ 1a). W tym miejscu celem uzupełnienia należy wskazać, że osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (art. 115 § 11 k.k.).
Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019
Dodatkowo ustawodawca przyjął, że niniejsze przestępstwo popełnia również osoba, która jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (§ 4). W przypadku, gdy biegły, rzeczoznawca lub tłumacz działa nieumyślnie, narażając na istotną szkodę interes publiczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (§4a).
Celem uzupełnienia niniejszego zagadnienia należy zwrócić uwagę, że niniejsze przestępstwo nie dotyczy osoby oskarżonej, co wynika z wyroku SN z dnia 24 maja 2018 roku o sygn. akt V KK 434/17, który wskazał, że "nie popełnia przestępstwa fałszywych zeznań (art. 233 §1 k.k.), kto umyślnie składa nieprawdziwe zeznania dotyczące okoliczności mających znaczenie dla realizacji jego prawa do obrony (art. 6 Kodeksu postępowania karnego - dalej: k.p.k.),). Prawo do obrony to zawsze prawo do obrony człowieka, a nie jego roli lub statusu w postępowaniu karnym. Dlatego nie można ograniczyć go tylko do sytuacji, gdy oskarżony składa wyjaśnienia, czy do sytuacji, gdy w tym samym postępowaniu występuje on początkowo w charakterze świadka. To, kiedy zostały złożone zeznania świadka i w jakim postępowaniu karnym, jest w istocie obojętne. Istotna jest bowiem tylko ocena, czy składając fałszywe zeznania, osoba ta korzystała z przysługującego jej z mocy Konstytucji prawa do obrony." Nadto należy również zwrócić uwagę na postanowienie SN z dnia 22 maja 2019 roku o sygn. akt V KK 187/19, z którego wynika, że "w postępowaniu dotyczącym określonego w przepisie art. 233 §1 k.k. czynu brak jest pokrzywdzonego (w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k.) a w konsekwencji nie ma również osoby, która na podstawie art. 53 KPK mogłaby działać w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego, korzystającego ze statusu strony uprawnionej do wnoszenia zwykłych środków odwoławczych (art. 425 §1 k.p.k.) oraz nadzwyczajnych środków zaskarżenia, w tym kasacji (art. 520 § 1 k.p.k.)."
Warunki odpowiedzialności karnej
Zgodnie z § 2 warunkiem odpowiedzialności karnej jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. Z kolei w przypadku sprawcy ważne jest by ten wiedział o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania w sytuacji grożącej odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym (§ 3). Dodatkowo należy pamiętać, że przepisy §1-3 oraz § 5 stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej (§ 6).
Nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie od jej wymierzenia
Ustawodawca pozwala sądowi na zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia, jeżeli fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy albo gdy sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy (§ 5).
Polecamy serwis: Prawo karne