Przesłanka składania zeznań pod nieobecność oskarżonego
Przedstawione powyżej uregulowanie zawarte jest w art. 390 § 2 Kodeksu postępowania karnego. Należy wskazać, że główną i jedyną przesłanką zastosowania wskazanej instytucji tj. zarządzenia przez sąd zeznań świadka/współoskarżonego/biegłego jest sytuacja, w której to obecność oskarżonego mogłaby działać na zeznającego w sposób krępujący. Wskazane pojęcie należy rozumieć dosłownie, tj. jako sytuację, w której tok wypowiedzi lub tok myślowy świadka mógłby być zakłócony przez obecność oskarżonego. Oceny sytuacji dokonuje każdorazowo sąd, który w przedmiocie wydalenie oskarżonego z sali rozpraw wydaje zarządzenie.
Podkreślenia wymaga, iż ustawodawca podkreśla wyjątkowość tej instytucji, co oznacza, iż sam fakt składania zeznań w charakterze świadka i naturalnie towarzyszące temu emocje nie wystarczą – muszą zachodzić dodatkowe okoliczności takie jak uprzednie groźby oskarżonego, niezwykle silne przeżycia emocjonalne świadka (np. ofiary gwałtu), czy też sytuacja, w której świadek boi się oskarżonego (np. syn boi się oskarżonego o znęcanie fizyczne nad rodziną).
Zobacz serwis: Świadek przestępstwa
Jak wygląda takie przesłuchanie?
Przesłuchanie świadka w sytuacji wydalenia oskarżonego z sali rozpraw zarządzeniem sądu wyglądu w ten sposób, że świadek zeznaje jedynie w obecności sądu, prokuratora oraz obrońcy oskarżonego (jeśli go posiada).
Po zakończeniu zeznań świadka przewodniczący rozprawie sędzia jest obowiązany umożliwić oskarżonemu powrót na salę i niezwłocznie informuje go o treści wyjaśnień lub zeznań świadka złożonych pod nieobecność oskarżonego (odczytuje te zeznania). Oskarżonemu wówczas przysługuje prawo do złożenia wyjaśnień odnośnie treści tych zeznań. Może on również zadać dodatkowe pytania świadkowi, przy czym jeśli sąd zdecyduje, że świadek ma na nie odpowiedzieć, to również decyduje czy czyni to pod obecność oskarżonego, czy też nie (wówczas procedura zapoznania oskarżonego z odpowiedzią na jego pytania jest tożsama z procedurą zaznajomienia go z zeznaniami świadków).
Zgodność regulacji art. 390 z prawem do obrony
W literaturze powszechnie uznaje się, iż omówiony przepis nie narusza prawa do obrony oskarżonego ani nie stanowi pogwałcenia reguły rzetelności procesu. Nie narusza to również standardów strasburskich (pod warunkiem przestrzegania przez sąd opisanej procedury).
Zobacz serwis: Prawo karne