Zarówno umorzenie jak i warunkowe umorzenie postępowania karnego są sposobami jego zakończenia. Obecnie tylko sąd jest władny postępowanie warunkowo umorzyć, bowiem taka forma zakończenia postępowania jest stwierdzeniem winy, a osoba, wobec której prokurator skierował wniosek o warunkowe umorzenie postępowania uważana jest za oskarżonego.
Jeśli chodzi o umorzenie postępowania to decyzję taką może podjąć zarówno sąd jak i prokurator. Inne są również przesłanki umorzenia i warunkowego umorzenia postępowania.
Warunkowe umorzenie postępowania.
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie wobec oskarżonego, jeżeli:
- wina i społeczna szkodliwość zarzuconego mu czynu nie są znaczne,
- czyn zagrożony jest karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności,
- okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
- postawa i dotychczasowa niekaralność za przestępstwo umyślne, warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, iż będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Mamy to więc do czynienia z sytuacją, w której sąd stwierdza winę oskarżonego jednak nie wymierza mu kary, lecz postępowanie karne zostaje warunkowo umorzone na okres próby, który wynosi od roku do lat 2.
W okresie próby sąd może nałożyć na sprawcę różne obowiązki np. oddać go pod dozór kuratora czy osoby godnej zaufania, orzec świadczenie pieniężne czy zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres do 2 lat.
Jak nadmieniono wyżej, co do zasady postępowanie karne może zostać warunkowo umorzone w przypadku gdy czyn zarzucony oskarżonemu zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
Kodeks karny przewiduje jednak możliwość umorzenia warunkowego postępowania dotyczącego przestępstwa zagrożonego karą do 5 lat pozbawienia wolności.
Warunkiem, jest pojednanie się sprawcy z pokrzywdzonym i naprawienie wyrządzonej mu szkody, bądź też uzgodnienie z pokrzywdzonym sposobu jej naprawienia.
Podjęcie postępowania
Postępowanie warunkowo umorzone MUSI zostać przez sąd podjęte jeżeli sprawca w okresie próby popełni przestępstwo umyślne za które zostanie prawomocnie skazany.
Sąd MOŻE natomiast podjąć postępowanie karne, jeśli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a więc np. popełni inne przestępstwo, a także gdy nie naprawi szkody pokrzywdzonemu, lub nie wykonuje nałożonych przez sąd obowiązków.
Po upływie okresu próby oraz dodatkowego okresu 6 miesięcy warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć.
Zobacz serwis: Postępowanie karne
Zwykłe umorzenie postępowania
Przesłanki umorzenia postępowania, które nie ma charakteru warunkowego są inne, mianowicie postępowanie umarza się gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Podjęcie postępowania:
Również podjęcie postępowania umorzonego następuje z innych przyczyn. Umorzone postępowanie przygotowawcze może być bowiem w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, (o ile nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego- tj. kiedy ujawni się inny podejrzany).
W przypadku zebrania w wyniku np. czynności operacyjnych dowodów, że przestępstwa dopuściła się jednak osoba, której w toku poprzednio prowadzonego postępowania przedstawiono zarzut postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko tej osobie wyłącznie na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu. Co więcej podjęcie może nastąpić wyłącznie wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3 kpk, a więc w przypadku tzw. umorzenia absorpcyjnego. Zachodzi ono gdy umorzono postępowanie np. o fałszywe zeznania wobec sprawcy skazanego na wieloletnią karę pozbawienia wolności za zabójstwo.
Prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego może zostać również uchylone przez Prokuratora Generalnego, jeżeli stwierdzi on, że umorzenie postępowania było niezasadne.
Powyższa sytuacja nie dotyczy jednak wypadku, gdy postanowienie o umorzeniu zostało zaskarżone, a następnie sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu. Ponadto po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu interwencja Prokuratora Generalnego może nastąpić jedynie na korzyść podejrzanego.