Jako adwokat kościelny w procesach stwierdzenia nieważności małżeństwa najczęściej spotykam się ze sprawami wnoszonymi z kanonu 1095 n3 Kodeksu Prawa Kanonicznego, który brzmi: ,,Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich”. Jak go interpretować i co kryje się za stwierdzeniem ,,z przyczyn natury psychicznej?”. Tą wątpliwość rozwinę w poniższym wpisie.
Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!
Istotne obowiązki małżeńskie
Nupturient, który zamierza zawrzeć związek małżeński swoimi możliwościami psychicznymi musi gwarantować, że wywiąże się z przyjętych na siebie istotnych obowiązków małżeńskich. Istotnych, a więc jakich? Tych, które obejmują dobro małżonków, dobro potomstwa, dobro jedności oraz dobro sakramentu. Najczęściej doktryna i orzecznictwo Roty Rzymskiej wymienia:
- obowiązek tworzenia małżeńskiej wspólnoty całego życia;
- obowiązek relacji międzyosobowej między małżonkami, w tym głównie więzi uczuciowej;
- obowiązek relacji trwałej, wiernej, wzajemnej i dozgonnej;
- obowiązek utrzymywania wspólnoty heteroseksualnej i pożycia małżeńskiego;
- obowiązek zrodzenia i wychowania potomstwa.
W przypadku, kiedy kontrahent nie jest w stanie podjąć, a tym samym wypełniać choćby jednego z istotnych obowiązków małżeńskich zawiera małżeństwo nieważnie.
Problemy natury psychicznej
Aby małżeństwo zostało uznane za nieważne, nupturient musi wykazywać problemy natury psychicznej, a więc wszelkie odstępstwa od normalnego stanu psychicznego. Niekoniecznie będzie to choroba psychiczna. Przede wszystkim chodzi o anomalię, która uniemożliwia, a nie tylko utrudnia wywiązanie się z przyjętych na siebie zobowiązań. Orzecznictwo Kościoła cały czas się zmienia. Wynika to przede wszystkim z rozwoju nauki prawa, ale także psychologii oraz psychiatrii, która również ma swój wpływ na procesy małżeńskie. Co należy teraz rozumieć przez anomalię? Będą to wszelkiego rodzaju zaburzenia osobowości, na które wpływają przyczyny środowiskowe np. wychowywanie się w rodzinie obarczonej patologiami, wadliwe wychowanie, które skutkuje nadmiernym przywiązaniem do rodziców, a także wszelkiego rodzaju uzależnienia czy chociażby zaburzenia psychoseksualne.
Uzależnienia, które wypływają na stwierdzenie nieważności małżeństwa
Alkoholizm i narkomania to jedne z najczęstszych uzależnień z jakimi możemy się spotkać, ale nie jedyne. Coraz częściej społeczeństwo ma problemy z pracoholizmem albo uzależnieniem od hazardu. Bez wątpienia wszystkie wyżej wymienione problemy powodują trudności nie tylko w sferze fizycznej, a przede wszystkim psychicznej.
Celem małżeństwa jest dobro małżonków oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa. Nie ma co ukrywać, że osoby uzależnione na pierwszym miejscu stawiają swój nałóg, który bezgranicznie wypełnia ich życie codzienne. Nie są w stanie realizować się jako małżonek, a także jako rodzic, co kłóci się z celem małżeństwa sakramentalnego. Jak mówi zasada zaczerpnięta z prawa naturalnego: ,,Nikt nie może zobowiązać się do tego, czego nie jest w stanie wykonać”. Osoby uzależnione od alkoholu, narkotyków, gier hazardowych czy pracy nie są w stanie przekazać przedmiotu zgody małżeńskiej, a więc są niezdolne do zawarcia małżeństwa.
Zaburzenia odżywiania jako przyczyna niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich
Na zaburzenia odżywiania np. anoreksję najczęściej cierpią kobiety. Rzadko się zdarza, aby ten problem dotykał mężczyzn. Część żeńska mylnie utożsamia dobry wygląd z małymi posiłkami albo prawie ich brakiem. Jest to problem psychiczny, który wywołuje negatywne skutki na zdrowiu fizycznym. Silny lęk przed przytyciem ma także znaczenie z punktu widzenia małżeństwa sakramentalnego. Kobiety cierpiące na anoreksję mają problem z posiadaniem potomstwa. Ich jadłowstręt psychiczny im to uniemożliwia. Do tego bardzo często dochodzą inne ciężkie zaburzenia współwystępujące z depresją, które powodują, że kobieta nie jest
w stanie przekazać zgody małżeńskiej, a tym samym wypełniać istotnych obowiązków małżeńskich.
Opinia biegłego
Należy jednak pamiętać, że za każdym razem sprawa jest rozpatrywana indywidualnie. Przy takich zaburzeniach niezbędna jest pomoc biegłego sadowego – najczęściej specjalisty w zakresie psychologii lub psychiatrii, który po przeprowadzeniu badań sporządza wnioski na temat zaburzeń występujących u danego kontrahenta. Pomimo iż sędziowie mają swobodną ocenę materiału dowodowego, opinia eksperta niekiedy w dużej mierze przyczynia się do wydania wyroku pozytywnego bądź negatywnego w procesach stwierdzenia nieważności małżeństwa.
Michał Poczmański
adwokat kościelny
Kancelaria Kanoniczna
https://www.kancelaria-kanoniczna.com/